Shanglawt lu ai hpang (10) ning laman htaThakin Nu jaw ai nlaw ai amyu sha ni (shing nrai)bum masha ni lu la ia Dimokresi.
Shanglawt lu ai hpang 4-5 ning rai nga ai 1951-52 ning hta munghpawm mungdan ting hta ra lata poi kaba byin wa ai. Ra lata poi kaba hta shang shing jawng ai mung masa hpung langai hte langai a makam masham gaw, mung shawa law htum a madi shadaw ai hpe lu la nna amat law htum lu ai hpung gaw mungdan a uphkang ai ahkang aya hpe lu ra ai, ngu ai re. Ndai gaw Dimokresi a namchyim jet jet rai nga ai.
Dai majaw mung masa hpung mahkra gaw mung shawa law htum a madi shadaw ai hpe lu la hkra shakut shaja ma ai, hkan kahkyin gumdin ma ai, (me) hpyi ma ai. Mung madung hta shang shing jawng ai hpung
ni hta Hp.S.P.L. hpung gaw ra lata (me) law htum lu nna mungdan a uphkang ai ahkang aya hpe lu la ma ai. Munghpawm a daw chyen rai nga ai mungdaw ni mung Dimokresi nga ra ai. Mung madung e mung
shawa law htum a madi shadaw ai hpe lu la nna amat law htum lu ai hpung gaw uphkang ai ahkang aya hpe lu ai hte maren, mungdaw ni hta mung mung-shawa law htum a madi shadaw ai hpe lu ai hpung, amat law htum lu ai hpung gaw mungdaw a uphkang lam hpe lu ra nga ai.
Rai ti mung, mungdaw ni mung, nlaw ai masha amyu rai nga ai Hkang (special division) laklai mungdaw mung, tinang ra sharawng ai hku n re ai sha, (wunji juk) galaw ai wa ra sharawng ai hte maren Dimokresi hte nhtan shai ai hku hkam sha ra ma ai. Lam mi hku nga yang nlaw ai amyu sha ni, mung daw masha ni a Dimokresi maku hpe U Nu gaw asan sha kayat daw kau dat ai rai nga ai. Dai hpe sang lang na re;
1951-52 ning e galaw ai ralata poi kaba hta Jinghpaw mungdaw e shang shing jawng ai hpung yang hpawn 4 nga ai rai yang, dai hpung langai hte langai lu ai amat n-gun gaw lawu na hte maren rai nga ai.
(A) KNC ngu ai Jinghpaw Wunpawng (Congress ) hpung
(1) Duwa Zau Lawn - Mung masha Rapdaw - Manmaw Sinpraw daw.
(2) Slg. Zan Hta Sin - - maren - - Myitkyina Dingdung daw.
(3) Slg. UGyi Htingnan -Amyu masha Rapdaw- Manmaw (Jinghpaw)
(4) Slg. Ding Ra Tang - - maren - - Myitkyina Dingdung daw.
(5) Duwa Shawng Gyung - maren - - Myitkyina Sinpraw daw
(6)Sara Gun Gam - - maren - - Myitkyina Ka-ang daw.
(1) U Hla Kyaing - Mungmasha Rapdaw - Manmaw Sinna daw.
(2) Thakin Pyant - Amyu Masha Rapdaw - Myitkyina Dingdung daw.
(3) U Po Chon - - maren - - Myitkyina Dingdung daw.
(4) U Ba Thaung - - maren - - Manmaw Dingdung daw.
(5) U Ba Yin - - maren - - Manmaw Dingda daw.
(C) P.Y.K.Hp. hpung.
(1) Sama Duwa Sinwa Nawng- Mungmasha Rapdaw- Myitkyina Sinna daw
(2) Bo Aung Kho - - maren - - Myitkyina Dingda daw
(3) U Ba Sein - Amyu Masha Rapdaw - Myitkyina Dingda daw
(4) Duwa Padip La Tawng - maren - - Myitkyina Sinna daw
(D) Pawng Yawng Ram Rawt hpung.
(1) Duwa Zau Rip - Mungmasha Rapdaw - Myitkyina Ka-ang daw.
(2) Duwa Lawang Li - - maren - - Myitkyina Sinpraw daw.
(3) Duwa Karing Naw - Amyu Masha Rapdaw - Myitkyini Sinpraw daw.
1952 ning March shata hta Rapdaw 2 hpe shaga ai majaw mungdaw amat ni yawng Yang Gung de du sa ma ai. KNC amat ni gaw 1952 ning March shata praw 2 ya shani (wunji juk) Thakin Nu hte hkrum nna Jinghpaw mung daw asuya hpaw na lam hte seng nna, tinang a hpung gaw Jinghpaw mungdaw mung shawa law htum e madi shadaw nna amat law htum lu ai hpung re majaw Jinghpaw mung daw a uphkang ai ahkang aya hpe lu ging ai lam (wunji juk) hpe tang shawn ma ai. Thakin Nu tsun ai gaw, “nanhte hpung hpe nkam nna tsun ai gaw nre, raitim ngai hku nna gaw Sama Duwa hpe sha jinghpaw mungdaw ningbaw hku matut nna dang mayu ai. Nanhte mung mung madung e (wunji juk) a Paliman amu shara langai hpe la mu. Jinghpaw mungdaw e Sama wa hpe ninghkap ai lam hkum galaw mu. Nanhte shada da myit hkrum mu nga nna tsun ai.
KNC amat ni bai tsun ai gaw, “(Wunji juk, Dimokresi mungdan re ai hte maren amat law ai ni uphkang ai ahkang aya hpe lu na nre i?. Ya gaw amat 4 sha lu ai Sama wa hpe Jinghpaw mungdaw ningbaw bai dang yang gaw Dimokresi hte bung pre na a ni? Anhte hku nna gaw amat law htum lu tawn ai lam mi, bai nna Jinghpaw mungdaw kaw nna lata la hkrum ai Hp.S.P.L. amat marai manga mung anhte hte pawng na matu tsun da sai majaw anhte a hpung gaw Jinghpaw mungdaw a uphkang ai ahkang aya hpe lu ra ai ngu nna bai tsun ga ai. Dai shloi (wunji juk) Thakin Nu gaw, “nanhte a hpung amat law htum lu ai gaw teng sai ngai mung n ning dang nngai. Rai timung, mungdaw na Hp.S.P.L. amat ni gaw shanhte a myit hku galaw yang n mai ai. Hp.S.P.L ginjaw kaw nna matsun ai hte maren hkan sa ra ai. Hp.S.P.L. ginjaw kaw nna matsun ai hte maren hkan sa ra ai. Hp.S.P.L ginjaw kaw nna mung kaga tsun na nre, ya ngai tsun ai hte maren Sama wa hpe madi shadaw na matu sha tsun na re, “nga nna bai tsun dat ai.
Dai hpang KNC amat ni gaw mungdaw na Hp.S.P.L. amat (5) kaw sa nna, “Gara hku law, nanhte mungdaw kaw nna re ai shaloi anhte hte pawng na nga ai nre i? Ya (wunji juk) gaw nanhte hpe Sama Duwa hpe sha madi shadaw shangun na nga nga ai le, “ngu nna tsun ga ai. Mungdaw kaw na Hp.S.P.L. amat (5) gaw, “anhte hku nna gaw nanhte KNC hpung hpe madi shadw mayu ai, nanhte hte pawng mayu ai. Rai ti mung, Hp.S.P.L. ginjaw ningbaw mung rai, mungdan a (wunji juk) mung rai re ai Thakin Nu a aming hpe gaw gara hku lai lu na law e, “nga nna tsun ma ai.
Dai majaw jahtum e “ Jinghpaw mung daw e lata shalun dat ai mung shawa dat kasa ni a ra sharawng ai hku nrai a hka! (Wunji juk) galaw ai wa ra ai hku sha rai nga a hka! ngu yawn ai hte KNC amat ni gaw Jinghpaw mungdaw e ninghkap ai maga na hpung tai ra mat ai. Kade nna yang Jinghpaw mungdaw asuya hku nna Sama Duwa Sinwa Nawng gaw asuya hpaw lu nu ai. Mangdan (wunji juk) Thakin Nu gaw KNC ningbaw ni hpe shi a Paliman amu madu shara langai la nna Jinghpaw mungdaw kongsi hta mung kongsi ting-nyang up shara la na matu shadut wu ai. Samaduwa hpe jawm madi shadaw na matu shagwi wu ai.
KNC amat ni hku nna gaw Jinghpaw mungdaw gaw Bojuk Aung San tsun ai hte maren hpaji lam, sut masa lam, galu kaba lam, hkam ja lam, lam magup hta nachying hpang hkrat ai majaw lu la ai gumhpraw hte mung shawa hpe akyu jaw ai bungli ni hpe lawan galaw mayu ai. Sama Duwa hku nna dai shawng galaw ra ai ahkyak ai bungli ni hpe hpa nsawn ai sha shi a loihkring mi na asuya aten hta mawdaw galaw na masing, jet nbungli galaw na masing, hka sanghpaw, hkarang leng baw galaw na masing, ja htu na hte gumhpraw htu na masing ni hpe chyu sha shawng jahkrat tawn wu ai.
Ndai lam ni a majaw KNC hpung gaw Sama Duwa hpe n madi shadaw lu ai lam (wunji juk) Thakin Nu hpe tsun shana ai shaloi, (wunji juk) gaw, “e law, dai gaw shi shut ai rai nga ai. Shi a ndai masing ni hpe ngai jahkring kau shangun na nngai. Ya kaw nna nanhte ra sharawng ai mung shawa hpe akyu jaw ai bungli ni hpe shawng galaw na matu ngai tsun na we ai,” nga nna tsun ai. Bai KNC amat ni gaw, “mai sa (wunji juk), shi ndai masing ni hpe jahkring nna kaja wa mungdaw shawa a matu ya jang ra ahkyak ai bungli ni hpe galaw hpang na rai yang, galaw ai hte rau anhte madi shadaw na ga ai,” ngu nna ga sadi jaw da ga ai.
Rai ti mung, (wunji juk) Thakin Nu gaw Sam Duwa a masing bungli ni hpe n jahkring kau shangun lu ai hta n-ga, Sama Duwa a deng (8) Mayan Gone jak rung hpaw poi hta Thakin Nu gaw Sama Duwa hpe mana maka shakawn kungdawn wu ai. KNC amat ni hku nna gaw, (wunji juk) Thakin Nu gaw tsun ai amyu mi galaw ai amyu mi she re hka! ngu ndai aten kaw nna chye hpang ai.
Jinghpaw mungdaw hta grau n kaja ai lam naw nga ai. Dai gaw kaga nrai, Hkang ni a lam re. Hkang bum gaw mungdaw nre ai sha mung madung hta lawm ai (special division) laklai ai mung daw chyen mi rai nga ai. Dai 1951-52 ning ra lata poi kaba hta Hkang bum e shang shing jawng ai mung masa hpung 2 nga ai. U Za Re Lian ningbaw ai Hkang Amyusha Congress hpung gaw amat marai 10 lu nna hpyen du dingsa Captain Mang Tung Nung gaw shi hte rai yang amat 2 sha lu ai.
Hkang Amyusha Congress hku nna shanhte gaw amat law htum rai nna Hkang wunji aya hpe shanhte lu na re ngu ai kam kaba hte Yang Gung de yu wa ma ai. (Wunji juk) Thakin Nu hte hkrum ai shaloi Hkang Congress hpung masha ni gaw shanhte amat law htum lu nna mung shawa law htum a madi shadaw ai hpe lu ai majaw, shanhte a hpung chyu sha Hkang wunji aya hpe lu nhtawm Hkang laklai mungdaw a uphkang lam hpe jum ra na re ngu nna tang shawn ma ai.
(Wunji juk) Thakin Nu gaw Hkang Congress hpung a ningbaw Za Re Lian gaw asak naw kaji ai, dinghku grai nshang ai, mung masa mahkrum madup garai nnga ai. Dai majaw wunji hku nna nhkap la lu ai. Captain Mang Tung Nung hpe sha wunji jaw na re lam tsun shana wu ai.
Hkang Congress amat ni mung dai zawn galaw ai gaw Dimokresi hte nbung pre ai lam, amat grau law ai hpung chyu sha wunji byin ging ai, (wunji juk) ra ai hku nre ai sha mung shawa a ra ai hku sha byin ra ai lam tsun shaga ai shaloi, Thakin Nu gaw, “nanhte hpa chye ai i? Zim mu,” ngu nna hta kau wu ai.
(Wunji juk) Thakin Nu hku nna amat 2 sha nga ai Captain Mang Tung Nung hpe wunji dang yang yu nhtuk na re ngu mu wa ai shaloi, myit hkrum nga ai Hkang Congress hpung na U Shein Htang hpe atsin sha shaga la nna, wunji shara hta gaw nang she htap htuk ai, nang gaw asak mung kaba sai, mahkrum madup mung nga ai, ngu lam amyu myu madun nhtawm jahka la kau ai. Dai shaloi myit hkrum nga ai Hkang Amyusha Congress hpung gaw lahkawng brang rai mat ai. Ga garan mat ai shaloi U Shein Htang hpe Hkang wunji aya dang ai. (Wunji juk) Thakin Nu a ga garan uphkang ai lai ladat gaw ndai kaw awng dat mat ai.
Rai timung, wunji U Shein Htang maga na amat nlaw nna U Za Re Lian maga na amat law ai majaw kongsi e bungli galaw nbyin ai shaloi, dade nna yang UShein Htang hpe mung madung e dap kaga langai mi jaw nna Hkang Congress hpung a ningbaw Za Re Lian hpe Hkang wunji aya dang ya ra ai.
Hkang hte Jinghpaw hpe sha ndai hku galaw ai nre, Kayin hpe mung ndai hta grau nkaja ai hku galaw ai. Kayin mung daw gaw 1954 ning June shata praw 1 ya shani mungdaw byin wa ai Kayin mungdaw byin pru wa ai hte Kayin mungdaw e Kayin mungdaw wunji ngu ai Kayin mungdaw ningbaw aya dang ra wa ai. Kayin mungdaw ningbaw aya dang ai shaloi Kayin mungdaw kaw nna lata shalun ai dat kasa ni hta na marai langai ngai hpe lata la nna aya dang ra ai. Gaw da ai
Rai timung, dai hku nre ai sha Kayin mungdaw ningbaw shara hta mung madun mali hka htumpa zundawng shara kaw nna lata la hkrum ai U Aung Pa hpe Kayin mungdaw wunji hte Kayin mungdaw ningbaw aya dang ai. Ndai zawn galaw ai hta Kayin mungdaw mung shawa hku nna mung, mungdaw dat kasa ni hku nna mung, myit n-gut nna ninghkap ma ai. Raitim kaman lila sha tai mat ai.(Wunji juk) Thakin Nu a ra sharawng ai hte maren sha awng dang mat ai.
Jahtum e kongsi e bungli galaw n byin ai shaloi she U Aung Pa hpe shaga la nna mung madun e hkamja dap wunji shara jaw nhtawm Kayin mungdaw kaw nna lata shalun dat ai Dr.Saw Hla Tun hpe Kayin mungdaw ningbaw aya dang ai.
(Wunji juk) Thakin Nu gaw mungdaw dat kasa ni, nlaw ai masha amyu dat kasa ni hte hkrum ai aten shagu hta, “ nanhte yawng hpe ngai tsaw ra ai, matsan dum ai. Ngai gaw nanhte a ntsa e sai garan ai lai (Divide and Rule) hpe lang nna uphkang nga ai nre,” nga nna loihkring hkring sha tsun ai raitim, kaja wa ta tut hta myit hkrum nga ai mungdaw masha ni, myit hkrum nga ai nlaw ai amyu masha ni hpe ga garan mat hkra hpajang ai. Dimokresi ajet hpe njaw ai sha ngai-mokresi hpe jaw ai.
link UNU A LAM KADUN MYI
