DEMOCRACY NHTANG ( Daw 6 ) hpung dim

Miwa-Myen lamuga jarit manghkang hte seng nna U Nu a shut ai lam ni. 

(1)       U Nu gaw Miwa asuya hpyi ai Hpimaw, Gaw Lang, Kang Hpang lamuga hpe Miwa mung de jaw na matu dawdan ai lam hta, Peking mare e kalangta ahkyak ahkya rai nna ga sadi laika galaw nhtawm shangut kau mayu ai. Dai aten hta shi gaw wunji juk mung nre ai. Hp.S.P.L ningbaw sha re. Ndai daram ahkyak ai mang hkang hpe asuya shada chyu sha ga sadi laika galaw lu ai. Dai lam hpe hpa n sawn, asuya galaw nga ai ni gaw nye a sape ni re ngu nna shi myit la ai. Wunji juk ana kap nna shi hkum hpe shi wunji juk ngu nna myit nga ai.

(2)       Asuya hpung kaw nna 2 lang dawdan matsun ai hpe shi hpa nsawn ai. (Cabinet) a dawdan ai lam hpe maisau chyaje galaw ai.

(3)       Hpimaw, Gaw Lang, Kang Hpang lamuga a lam hpe shi hkaja ai lam, sagawn yu ai lam nnga ai. Lamuga jarit hte seng ai Files ni maigan matut mahkai rung e hkum hkum tsup tsup nga ai raitim, langai mi mung hkaja ai lam nnga ai sha, dai lamuga ni gaw galoi mung anhte n madu yu ai nga nna aloi sha tsun nhtawm ndau shabra ai. Ndai lamuga ni hpe U Nu shi n madu ai raitim Jinghpaw Wunhpawng mung shawa a madu ai lam hpe shi n hkaja yu ai.

(4)       Dai lamuga ni a lam hpa mung n chye ai mung madung na shawa masha hte shilaika ni, ginjang ai ningbaw ni hpe shi tsun ai teng ai ngu nna shi hpang maga de madi shadaw hkra, shut ai lam ni hpe shi tsun nna mung masha hpe masu hkalem ai.

(5)       Shi ra ai hku bying hkra Jinghpaw Wunpawng ningbaw ni hpe ladat amyu myu hte jahkrit shama ai. Shi hpang de lawm nna teng nga ai jau hpara e, nga na masha ni hpe n-gun jaw myit sharawt ya ai.

(6)       Shawng nnan Miwa asuya hpyi ai shaloi, aloi sha nanhte hpyi ai tara, ngai jaw mayu ai, ngu nna dawdan ngut ai hpang, lamuga sumla ntsa e yu nna, ya Miwa asuya hpyi ai lamuga ni gaw gade wa dam ai kun sawn yu mu ngu shangun nna, amu madu kaba ni gaw square miles (500) dam ai ngu tsun ai shaloi she,” ah! mana maka wa i? Grai law ai wa i? Dai hku nga yang kanang sa byin na,” nga nna tsun ai.

Jinghpaw Wunpawng mung shawa ra sharawng ai gaw Hpimaw, Gaw Lang, Kang Hpang lamuga hpe atsawm sha hkaja yu ngut nna teng man ai mabyin masa hpe chye lu ai shaloi, mung shawa e myit hkut yang she dawdan ya yang kaja ai. Miwa asuya e kaning wa mi nga tim dai shara ni gaw Miwa asuya e galoi mung nmadu yu ai. Hpaga la ni hku nna rai rai, Chang Kai Sheik wa dai lamuga na mung masha ni hpe dang sha nna Ingalik hpe gasat na matu hpyen dabang chyahkring chyahkra dap jung ai hku rai rai, lahkawng lang ngu na mungkan majan aten e Chang Kai Sheik a hten run mat ai dap ni chyahkring chyahkra dap jung ai hpe rai rai, ndai lam wora lam ni hpe tsun jahpai nna anhte madu ai ngu tsun ai lam gaw tara ai lam nre ai.

Dai aten hta n-gun nrawn ai mungdan kaji ni a ntsa e ma ja ladat hte Ingalik gaw mung maden lai wa sai hte maren, machye machyang nlaw nna hpaji nchye ai nlaw ai masha amyu, amyu kaji ni a ntsa e mung, Miwa hkaw hkam ni gaw dang sha nna gasat zing la, shi masha byin hkra galaw lai wa sai mung nga ai. Teng sha nga yang, ya shanglawt ai mungkan hta Dimokresi dingsa raitim, nnan raitim, Dimokresi hpe npawt nhpang tawn da ai rai yang, masha amyu gaw kaba ai kaji ai ahkyak madung nrai, masha amyu shagu gaw shanglawt lu ra ai. Tinang a masha amyu myit ra ai hku rai ra ai. Nkaja ai mung maden lai mung, nkaja ai sut madu lai mung, nhkru nkaja ai Nazi lai, Hpet-sit lai ni mung, mungkan e myi hkyi hpe nmu ai sha manang wa a myi hkyi hpe sha mu nna lata layung madi ai nkaja ai lai ni mung lani mi na nhtoi hta hkrat sum ra na re ngu nna sha Jinghpaw Wunpawng amyu sha ani gaw tsun dinglun nga ma ai. 

U Nu a shut kaba langai mi naw nga ai. 

4-11-56 ya shani, shana de hkying 1:00 aten kaw nna Miwa Mungmasha Gumsan Mungdan a ningbaw kaba Mao Tse-Tung gaw, U Nu hte rau munghpawm Myen mung na dat kasa hpung ni hpe shani shat daw jaw ai. Shat sha ngut ai hte rau hkying 2:30 daram kaw nna bawng ban hpawng hpe hpang ai. Dai bawng ban hpawng hta ningbaw kaba Mao Tse-Tung kaw nna hkawt Miwa mung Kunmyunit pati ningtau ningbaw ni, Paliman ningbaw ni, Wunji juk hte ningtau wunji juk ni zawn re chyawm tari masha myit su ni lawm ma ai.

Munghpawm Myen mung maga na mung U Nu hte rau hkan sa ai hpung masha ni, hpang e bai du ai Jinghpaw Wunpawng ningbaw ni, Rusha mung kaw nna du wa ai Daw Sein Pu a P.L.M.S. amyu shayi ningbaw ni lawm ma ai.

Dai bawng ban hpawng hpang ai hte rai ningbaw kaba Mao Tse-Tung gaw grai tsawm ai myi man hte, “Gai, ningbaw kaba U Nu nanhte a mungdan a matu bawng ban mayu ai ahkyak ai manghkang ni hpa nga ai kun tsun u,” nga nna ga hpaw dat ya ai.

Dai shaloi U Nu gaw, “Ningbaw kaba Mao, kaga ahkyak ai lam gaw nnga ai. Anhte a mungdan hta anhte Hp.S.P.L.hpung phe ginjang nga ai P.M.Ny.T. nihpe lai wa sai ralata poi hta Yang Gung e nga ai nanhte a sumtsan dat kasa rung kaw nna mayun mayoi hku karum ai. Dai zawn galaw ai lam gaw ya aten e anhte Hp.S.P.L. hpung gaw asuya tai nga ai majaw mungdan 2 a hku hkau lam hpe hkra ai. Dai majaw shing rai galaw ai gaw nkaja ai,” ngu nna tsun dat ai.

Ningbaw kaba Mao Tse-Tung gaw myi kaba wa ai hte, “Dai zawn galaw ai kaja wa re ni? Kaja wa rai yang kadai wa hpe kade mi jaw nna karum ai ngu ai hpe hkrak hkrak tsun dan rit. Ngai ahkyak la na. Dai zawn galaw ai hpa kaja na I? Ngai mung nra ai, “nga nna bai tsun ai.

U Nu gaw, “atsawm hkrak gaw kanang chye na law e. Dai zawn ga law ai hpe kam nna tsun ai re,” ngu nna bai tsun ai.

Mao Tse-Tung gaw, “ Dai rai yang jep sagawn hpung langai hpaw nna jep sagawn na. Dai jep sagawn hpung hta nanhte a masha mung bang mu. Jep sagawn nna kaja wa teng jang sumtsan dat kasa rung na du ni yawng hpe ngai ari jaw na. Dai zawn galaw yang nang myit dik na i?,” nga nna bai tsun ai.

U Nu gaw,” Dai daram gaw galaw nra ai. Hpang de n galaw jangrai sai. Hpang de n galaw na matu sha ahkum ya rit, “ngu nna bai tsun ai.

Mao Tse-Tung gaw, “Nang tsun ai hte maren kam ging ai daram re ai rai yang, kaja wa jep sagawn ra ai. Shaloi she nang mung myit dik na. Anhte mung myit dik na. Dai rai yang nanhte a Hp.S.P.L. hpung gaw Pali man e n-gun kade daram nga ai i? Ginjang ai ni gaw kade mi nga ai i?,” nga nna bai san ai.

U Nu gaw, “ Ginjang ai ni gaw 45 nga ai. Anhte maga na gaw Hp.S.P.L. amat ni hte Hp.S.P.L hpe madi shadaw ai amat yang hpawn rai yang 200 jan nga ai,” ngu nna bai htai ai.

Mao Tse-Tung gaw, “Dai hku rai yang nang hpa hkrit shara nga ai i? Nang kaw masha law law rai nga ai. Ginjang ai ni gaw hpa tsun nram nga ai. Anhte a Paliman kata e mung, asuya hpung hta mung, Kunmyunit nre ai (Democratic) hpung mung naw nga ai. Wora dingla wa gaw ginjang ai (Democratic) hpung a ningbaw re. Shi gaw Chang Kai Sheik a masha re. (Ndai kaw kara hpraw sai ningbaw langai mi hpe Mao Tse-Tung gaw layung madi madun dat ai. Dai ningbaw dingla wa mung mani nna baw gum dan ai.) Hpa mi rai rai nang myit dik hkra shada da ntsen ai myit nnga mat hkra jep sagawn ai hpung dat yang she mai na re,” nga nna bai tsun ai.

U Nu gaw, “Dai daram galaw nra ai. Htawm hpang de n galaw jang rai sai. Ngai ya na zawn tsun nga ai gaw anhte a matu chyu tsun nga ai nre. Nanhte a mungdan kaba a matu mung, Kummyunit mungkan a matu mung ngai tsun nga ai re.

Hpa majaw nga yang, ndai ginjang ai P.M.Ny.T. kata e Kunmyunit amying gun ai shuk ai masha ni rawng ai. Ndai ni gaw nkau mi lagut, damya, kunle, pyek lahkawng pyi ndan ai ni lawm nga ai. Dai rai nna ndai ni gaw Kunmyunit hpyi hpun nhtawm Kunmyunit wada hpe mying hten hkra galaw nga ai. Dai majaw tsun ai re,” ngu nna bai tsun dat wu ai.

Mao Tse-Tung gaw, “Dai hku nga yang anhte mung langai mi tsun mayu ai. Anhte a sumtsan dat kasa wa tang shana yu ai. Kalang mi nang wunji juk galaw nga ai aten hta Yang Gung mare, lam langai mi na nta langai mi hta, anhte a hpyen kaba rai nga ai KMT Miwa hpraw Chang Kai Sheik a masha ni gaw, shanhte a dawnghkawn hte nanhte a dawnghkawn hpe arau sharawt da nna, nanhte a gumsan wa a (dat pung) sumla hte Chang Kai Sheik a (dat pung) sumla hpe arau noi da nhtawm anhte hpe matsa nga ai hpe hpa majaw nang gaw ahkyak la ahkum ai lam n galaw a ta? (Ndai kaw Myen mung hte seng ai Miwa sumtsan dat kasa Yu Chon Min gaw lam nambat hte nta nambat tsun dan ai) nga nna bai san ai.

U Nu gaw, “Ngai nchye ai. Hpang de chye jang ahkyak la na re,” ngu nna bai htai ai.

Mao Tse-Tung gaw,” Bai nna shilaika law law mung anhte Kunmyunit ni hpe matsa nga ai hpe nang hpa mung n ahkum ya ndai le,” nga nna bai kahtap san ai.

U Nu gaw, “Dai gaw anhte a mungdan hta gaw Dimokresi mungdan re nga yang shilaika ni gaw shanglawt ai lam nga ai. Shilaika ni gaw asuya hpe mung, ngai hpe mung ayan e matsa nga ai. Dai gaw ndut ndang ka lu ai ahkaw ahkang nga ai majaw hpa mung nlu galaw ai,” ngu nna bai htai ai.

Mao Tse-Tung gaw, “Tinang a mungdan kata e gaw ka nga mu ga.Raitim jinghku hten hkra, hku hkau lam hten hkra ka ai hpe gaw asuya e hkang ya na ra ai. Bai nna ngai tsun mayu ai. Nanhte gaw anhte a ntsa e grai hkrit nga ai nhten. Dai daram mung hkum hkrit mu. Summwi ni du shagu mung marang nlawm ai. (Ndai Miwa ga malai hpe Miwa a ga kaw nna Myen ga hku ga byan ai gabyan ni atsawm sha nchye byan nna lachyum npru ai majaw, Cambridge University kaw nna pru ai nga ai gabyan hpe Ingalik hku gale shangun ra ai) Anhte gaw sumtsan gap ai Rocket mung garai n galaw ai, Jet nbungli mung ga rai nchye galaw ai. Atomic bawm hte Hydrogen bawm ni mung garai n chye galaw ai. Ndai ni chye galaw wa ai shani nanhte grau hkrit na re. Hpa mung hkum hkrit mu Nanhte a ntsa e jinghku mungdan hku sha pyi nre, hpu nau mungdan hku myit ga ai. Nanhte machyi hkra galoi mung n galaw ai. Nanhte hte bawng ban ai shaloi pyi gaw yu u, anhte gaw myit galu kaba ai hte grai shayawm nna bawng ban ra ai re. Kaga mungdan kaba ni rai nga ai Amerika, Ingalik, Rusha ni hte rai yang shanhte ga hkaw mi tsun yang anhte mung ga hkaw mi tsun ai re. Kachyi mi mung n shayawm ai. Nanhte munghpawm Myen mung ntsa e anhte mung grai tsaw ra shawang myit tawn da ga ai, “nga nna bai tsun ai.

Ndai zawn ningbaw kaba Mao Tse-Tung gaw jep sagawn ai hpung dat na nga nna tsun, U Nu gaw dai daram galaw nra ai ai ngu nna tsun, rai kahti galai tsun hkat nga nna hkying 5 chyen rai wa nhtawm nsin sin wa jang she bawng ban hpawng he dawm kau ai. Shana de hkying 4 daram hta U Nu gaw, “ndai lam hpe bawng ban nga ai aten hta num ni hte ma ni lawm nra ai, shanhte wa mu ga ngu nna tsun timung ningbaw kaba Mao Tse-Tung gaw, “Oh, hpa byin a ta?, dung mu ga, shanhte mung na chye la mu ga, yawng na na ra ai nga nna wa na ahkang njaw ai majaw, num ni hte ma ni gaw namsa shinggan pru mayu ai hpe sharang da ra nna ram ram jam jau hkrum ra mat ma ai.

Teng wa nga yang dai ga  hpe U Nu hku nna Mao Tse-Tung hpe ntsun mai ai ga re. Mung langai hte langai grai ahkyak ai manghkang law law nga nga ninglen, hpung pati langai mi a lam hte manu dan nna lu la yak ai aten hpe kaman lila di kau ai. Dai lam hpe tsun mayu yang shi hte hkau ai wunji juk Chou En-lai hpe shan lahkawng hkrai sha atsin sha tsun kau dat yang ngut mai ai lam sha re. Ndai gaw U Nu a shut kaba rai lu ai. Dai hpe pyi U Nu gaw, “ngai rai nna she ning ngu tsun gwi ai,” ngu arawng la nna naw shakawng tsun ai. Kaja wa nga yang arawng la shara mung nre. Myit n-gawp ai lam sha rai nga ai.

U Nu gaw Miwa mung e sha nre, Amerika mung e mung Time hte Timing lachyum hpe shut  kau ai sha n-ga, dai aten hta munghpawm Myen mung a matu sihkrung sihtan lam daram ahkyak ai n-gu dut ai lam hta, Amerika mung kaw nna n-gu dut gat kashun ai lam hpe Amerikan gumsan hte hkrum ai shaloi aja awa ahkyak la ahkum na matu wunji hpung kaw nna hte dat ai raitimj, “ ngai hpe n-gu hpaga la shadu ai i? Ngai ntsun na “ngu myit la nhtawm ntsun ai majaw Amerika mungdan e mung hpa shai ai lam nnga ai sha Merika gaw Myen mung a n-gu dut ai mung dan ni hpang de hkau lan mam hte kaga n-gu lu ai mungdan ni kaw na n-gu mari la nna dut ya ai majaw Myen n-gu dut ai hta grai yawm mat nna munghpawm Myen mung a sut gumhpraw madang gaw maigan mungdan ni a hka hte gawan da ai prat de du mat wa ai.

Lama wa (wunji juk) U Nu gaw n-gu dut na manghkang hpe bawng ban ai rai yang Amerikan asuya gaw hkan galaw ya na jin jin lajang tawn ai, raitim dai lam hpe ntsun pru wa ai majaw hpa mung n lajang lu mat nna U Nu a ntsa e Amerikan asuya chyawm tari masha kaba nkau mi pyi myit hten mat ai nga nna na chye lu ai.

(Wunji Juk) U Nu gaw mungkan mung dan ni de gawan hkawm ai hta, ya san seng Hp.S.P.L. hpung masha Paliman dat kasa hpung ningbaw kaba langai mi tai nga ai wa, maigan mungdan langai hta lata layung hpe n-gup e magaw bang nna gawut shangoi dat ai daram wa mi nhtap nhtuk hkra nrai tim, tinang a mungdan a matu kaja wa a hkyak ai manghkang ni hpe hparan na malai, tinang langai mi a dan hkung lam, mying kaba na lam hpe chyu sha madung dat nna galaw ai lam hpe Miwa mung hte Amerika de sa ai shaloi na shi a galaw gunhpai ai lam ni a ntsa e mada yu, maram yu ai hte chye lu nga ai. 

Ga hpungdim.

Munghpawm Myen mung shanglawt lu ai shi ning du sai rai nna, dai laman e munghpawm hpung shang mungdaw ni, bumga masha ni, nlaw ai amyu sha ni hkrum katut hkam sha nga ai manghkang ni hpe tang madun dan ngut nna U Nu a shut ai lam ni hpe dang lu ai made sawk sagawn tang madun dan ngut sai re.

Hp.S.P.L. lahkawng brang ga garan hpang ai aten hta U Nu maga lawm ai masha nkau mi gaw U Nu chyu sha Dimokresi nga htum re, U Nu ( wunji juk) galaw yang she Dimokresi hpring tup hkra lu na re nga nna kam ai ni nga nna kam ai ni nga ma ai rai nna, mungdaw ni a ntsa e U Nu jaw ai Dimokresi gaw nhtang hku re ai lam hpe tang madun ngut sai majaw chye na na daram rai sai ngu kam nngai.

Munghpawm Myen mung ting hta Dimokresi hpe hpring tup hkara jaw lu ai masha myit su ni hpe lawan dik ai hku ga;lai lata shalun lu u ga law.

Democracy nhtang ( Laksan Daw - B )

Miwa-Myen lamuga jarit manghkang byin pru wa ai lam kadun mi

1954 ning December shata hta (wunji juk) U Nu gaw Miwa mung de sa ai. Dai shaloi (wunji juk) U 

Nu gaw Miwa mung (wunji Juk) Chou En-lai hte shada ngwi pyaw simsa ai hku arau nga pra na tara masa (5) hte seng nna ga sadi laika galaw ai. (Wunji juk) 2 a shana shabra ai laika hta labau e tawn da ya ai lamuga jarit mang hkang ni hpe mungdan 2 a asuya ni gaw tsaw ra shawng myi hte hku hkau ai lam nhten ai sha hparan shangut la lu na matu nga nna lawm wa ai. 1955 ning November shata 20 ya shani munghpawm Myen mung kata e rai nga ai Wa mungdaw kata de Miwa hkyeng hpyenla ni shang wa ai hte munghpawm Myen mung hpyenla ni hte katut nna gap hkat ma ai. Munghpawm Myen mung asuya gaw Miwa hkyeng hpyenla ni mung hpawm Myen mung kata de shang wa ai hpe ninghkap nna bai htingnut na matu Miwa asuya hpe hpyi lajin ai.

Miwa asuya gaw ya shanhte a hpyenla ni shang nga ai shara hpe Miwa e madu ai shing nrai munghpawm Myen mung e madu ai ngu ai hpe atsawm sha garai nsang lang ai. Miwa mung asuya hku nna shanhte madu ai ngu kam ai majaw hpyen dap hpe n htingnut la lu ai nga nna laika htang ai. Munghpawm Myen mung asuya gaw, Wa mungdaw gaw 1941 ning hta Miwa asuya hte Myen mung asuya (Ingalik) ni galaw da ai ga sadi laika hte maren munghpawm Myen mung e madu ai ngu nna bai htang ai.

Bai Miwa asuya gaw, dai 1941 ning na ga sadi laika gaw Miwa asuya Chang Kai Sheik hpe Ingalik ni ma ja e dang sha nna galaw da ai ga sadi laika re majaw nhkap la lu ai lam laika bai htang ai. Dai zawn mungdan 2 na asuya ni nhti nhtang rai laika ka hkat nga ai aten hta munghpawm Myen mung, Jinghpaw mungdaw a dingdung jahtum Putau ginwang, Lung Saing ginra de Namni Lahka bum lapran lam hku Miwa hkyeng hpyenla nkau mi munghpawm Myen mung kata de shang wa ai.

Ndai zawn asuya shada da shim ai hku nhti nhtang laika ka hkat nga ai aten hta 1956 ning July shata 31 ya shani shapraw ai (The Nation) shilaika hta Miwa hkyeng hpyenla ni gaw munghpawm Myen mung kata de tawt lai shang bang wa ai lam, lawm pru wa ai. Dai shaloi she mung masha ni chye wa ai. Asuya gaw nin dang ai.

1956 ning August shata praw 4 ya nhtoi hte Miwa Mungmasha Gumsan Mungdan (wunji juk) Chou En-lai gaw, dai aten e Hp.S.P.L ningbaw rai nga ai U Nu hpang de laika langai ka dat ai. Dai laika hta

 

(A) Munghpawm Myen mung na shilaika nkau mi gaw Miwa Mungmasha Gumsan Mungdan hte hku hkau ai lam hten run hkra ka nga ai majaw ahkum ya na matu,

(B) Miwa hpyenla ni hku nna jarit tawt nna lai bang ai nre ai sha, nkau mi kachyi kachyaw shut shai ai sha re ai lam,

(C) Ya yang na mabyin masa hte maren mungdan 2 gaw simsa ai hku arau nga pra sa wa na, ngu ai lam ni lawm nga ai.

Munghpawm Myen mung na kaga  shilaika ni hte maigan shilaika ni hta Miwa hpyen dap ni jarit tawt lai ai lam hpe ka wa ma ai. 1956 ning August shata 8 ya shani U Nu gaw Hp.S.P.L. ningbaw hku  nna ndau shabra laika langai mi ka shapraw ai. Kadun ai hku nga yang, lamuga jarit lam hpe munghpawm Myen mung hte Miwa mung ni gaw jinghku mungdan ni hku nna lawan dik ai hku ngut hkra hparan na. Mungdan lahkawng a chye na hkat ai lam hten run shangun ai hku ka ai lam ni hpe koi gam na matu shilaika sara ni hte mung shawa ni hpe hpyi lajin ai lam ni rai nga ai.

1956 ning August shata 29 ya nhtoi hte Miwa asuya gaw munghpawm Myen mung asuya hpang de laika htang dat ai hta

(A) 1941 ning jarit hpe nhkap la lu ai, raitim mungdan langai hte langai hku hkau ai lam nhten na matu hte ntsen nrup ai lam nnga na matu jarit masat a maga mi de Miwa hpyen dap ni hpe htingnut shangun na. Ndai Miwa hpyen dap ni htingnut mat wa ai shara hta munghpawm Myen mung hpyenla ni hpe nshang shangun na,

(B) 1911 ning e Ingalik asuya, Miwa asuya de jaw da ai laika hte maren Hpimaw, Gaw Lang, Kang Hpang, kahtawng masum lamuga gaw Miwa asuya madu ai lamu ga re. Ndai kahtawng ni hta munghpawm Myen mung a hpyen dap ni dap jung nga ai. Dai Myen dap ni hpe mung htingnut ya mi.

(C) 1954 ning (wunji juk) 2 a myit hkrum da ai lam ni hpe jahten sharun nna Myen mung a dingdung de ang ai lamuga ni hta munghpawm Myen mung a hpyen dap ni shang nhtawm dap jung nga ai. Dai hpyen dap ni hpe mung htingnut ya mi. Ya na zawn htingnut mat wa ai shara ni hta Miwa hpyen dap ni mung nshang na re.

(D) Lamuga jarit manghkang mahkra hpe hparan na matu mungdan lahkawng myit hkrum ai komishin (commission) langai hpaw na matu Miwa asuya myit hkrum ai.

Ya na zawn Miwa-Myen lamuga jarit manghkang hte seng nna mungdan lahkawng asuya gaw, myit jasat shai ai lam ni, myit nru nra re ai lam ni nga wa ai majaw munghpawm Myen mung asuya gaw Miwa asuya a myit hpe chye na matu Hp.S.P.L ningbaw U Nu hpe Miwa mung de dat na lajang ai. Miwa asuya mung langai hte langai chye na hkat ai lam lu na matu shaga ai. Dai majaw hku hkau mishin (mission) ngu amying jaw nna U Nu hpe ningbaw shatai let, U Nu a madu jan Daw Mya Yi, Tara wunji U Myint Thein (ya tara wunji juk) hte madu jan, Maigan matut mahkai rung dinggrin amu madu kaba U Tun Shein, Maigan matut mahkai rung lamuga jarit hte seng ai laklai Du U Khin Nyunt, Hp.S.P.L. hpung ginwang Du Bo Tin Maung Gyi, ni lawm ai (mission) hpung hpe 1956 ning October shata jahtum na bat hta Miwa mung de dat dat ai.

Ndai zawn U Nu a hpung hpe Miwa mung de dat dat ai lam hta Maigan matut mahkai rung, lamuga jarit hte seng ai kaw nna tang madun ai a ntsa e (subcabinet)  a 1956 ning October shata 21 ya shani na zuphpawng e daw dan ai hte maren U Nu a (mission) hpung hpe lawu na hte maren matsun dat ai.

1. Miwa asuya a myit jasat hpe chye hkra sha sagawn na.

2. Miwa asuya hku nna labau hpe madun nna lamuga ni hpe wora hpyi ndai hpyi rai wa jang, myit hkrum ai lam hpa mung n galaw ai sha manghkang ni hpe bai la wa na.

3. 1941 ning jarit masat hpe Miwa asuya hkap la na matu chye na hkra tsun na.

4. 1948 ning munghpawm Myen mung shanglawt lu ai aten na lamuga jarit hte maren kadai mung kadai tinang a shara kaw nna nsit nhtawt ai sha nga na matu Miwa asuya hpe chye na hkra tsun na, ngu ai lam ni re.

 

Ndai matsun ni hpe U Nu mung myit hkrum hkap la nna matsun ai laika langai mi hpe la sa mat wa ai. U Nu hte hpung ni gaw Miwa mung Peking mare de du ai shaloi  asuya hte kalang, lahkawng lang lamuga jarit manghkang hpe bawng ban ma ai. Ndai zawn bawng ban ai hta Miwa asuya gaw U Nu hpe lahta e tsun lai wa sai 1911 ning hta Ingalik asuya e Miwa asuya hpe ka ya tawn ai laika hpe madun nna, Hpimaw, Gaw Lang, Kang Hpang ninghtawn masum hpe hpyi ma ai. Dai shaloi U Nu gaw wunji hpung kaw nna jaw dat ai matsun ni hpe malap kau nhtawm npawt nhpang kaja nka ja hkaja yu ai lam hpa nnga ai sha, kalangta Miwa asuya a hpyi shawn ai lam gaw laika hte madun lu ai re majaw tara ai, ngai gaw myit hkrum ai ngu nna tsun kau dat ai. Shi hte rau hkan sa ai ni gaw Miwa ni a man e kalangta tsun na yak ai majaw bawng ban hpawng hpe hpang e kalang bai bawng ban na lam hte dai manghkang ni hpe hkaja na matu tsun nna bawng ban hpawng hpe jahkring kau ma ai.

Hpang e kalang bai bawng ban ai lam garai n galaw yang, hpung hta lawm ai nkau mi gaw, ya Miwa ni hpyi ai lamuga gaw Jinghpaw mungdaw e ang ai majaw Jinghpaw mungdaw ningbaw ni hte bawng ban ra ai lam npawt nhpang gaw da ai tara upadi pukma 200 hte maren, Jinghpaw mungdaw kongsi a myit hkrum ai lam hpe lu la yang she ngut kre lu ai lam U Nu hpe tang madun ma ai. Dai majaw U Nu gaw hpang kalang bai bawng ban ai hpawng hta Hpimaw, Gaw Lang, Kang hpang kahtawng masum lamuga hte seng nna munghpawm Myen mung a npawt nhpang gaw da ai tara upadi hte maren Jinghpaw mungdaw hta lawm nga ai majaw Jinghpaw ningbaw ni a myit hkrum ai lam hpe lu ra ai. Dai majaw Jinghpaw ningbaw ni hpe shaga ya mi ngu nna Miwa asuya hpe tang madun wu ai.

Dai majaw Miwa asuya gaw nbungli langai mi dat nna sumtsan dat kasa U Hla Maung, amu madu kaba U Tun Shein, laklai Du U Khin Nyunt ni mung hkan lawm wa ai. Dai ni gaw 28-10-56 ya shani Yang Gung de du wa nna mabyin masa lam hpe asuya hpe tang shana ma ai. U Nu hte Miwa Mungmasha Gumsan Mungdan asuya a ra sharawng ai hte maren, Jinghpaw mungdaw ningbaw Zan Hta Sin, mungdaw ningbaw dingsa ni rai nga ai Sama Duwa Sinwa Nawng, Duwa Zau Lawn, Jinghpaw mungdaw wunji dap amu madu kaba Major Shan Lone ni gaw sumtsan dat kasa U Hla Maung, amu madu kaba U Tun Shein a malai maigan matut mahkai dap amu madu Mr.Barrington, laklai du U Khin Nyunt ni hte rau October shata 30 ya shani Miwa nbungli hte Yang Gung kaw nna Peking de rawt sa wa ra ai. Dai zawn garai nsa ai shawng shani, October shata 29 ya shani hta munghpawm Myen mung asuya wunji hpung zuphpawng langai mi gaw nna lawu na dawdan ai lam 2 hpe jahkrat ai:

1. 1948 ning munghpawm Myen mung shanglawt lu ai aten e nga nga ai lamuga jarit hte maren ding yang naw rai nga na matu Miwa asuya hpe hpaji jaw shadut na.

2. Lahta nambat 1 na lam hpe nhkap la ai rai yang, lamuga jarit shara yawng mayawng hpe langai sha hku nmyit ai sha, daw hte daw bawng ban na.

3. Mungdan lahkawng na dat kasa ni lawm ai lamu ga jarit shara jep sagawn komishin (commission) langai hpaw nna Miwa-Myen lamuga jarit hpe atsawm sha jep yu na myit hkrum ai, ngu ai lam ni rai nga ai.

 

Dai wunji hpung zuphpawng hta Jinghpaw mungdaw wunji Zan Hta Sin gaw, Miwa asuya hpyi ai Hpimaw, Gaw Lang, Kang Hpang, lamuga gaw moi chyaloi nhkoi kaw nna Miwa ni galoi mung n up hkang yu ai majaw Miwa asuya hpyi ai hte maren njaw lu ai lam aja awa ninghkap ai. Dai shani na (cabinet) ka matsing hta adan aleng mu lu ai. Wunji hpung a dawdan ai lam hpe kanan galaw nna U Nu hpang de mung langai mi shagun dat ai. Wunji hpung a dawdan ai lam hpe nan U Nu  gaw nra sharawng ai majaw aput angun nga nna nhkap la ai lam hpang e she chye lu ai.

Jinghpaw mungdaw ningbaw ni gaw October shata 31 ya shani, Peking mare de du mat wa ma ai. Dai du ai shana e mung U Nu hte lamuga jarit manghkang lam bawng ban ai shaloi, U Nu gaw Miwa maga de na hpyi shawn ai lam gaw tara ai, myit hkrum yang mai ai nga nna tsun ai. Jinghpaw ningbaw ni maga de nna Hpimaw, Gaw Lan, Kang Hpang gaw Miwa e galoi mung n du yu ai rai nna njaw lu ai lam, ya nga nga sai lamuga jarit hte maren nga yang mai ai lam tang madun ai shaloi mung, U Nu hku nna Jinghpaw ningbaw ni tang madun ai hpe myit n-gut wu ai.

Jinghpaw mungdaw ningbaw ni hte U Nu a bawng ban hpawng hta U Nu tang shana ai lam langai mi gaw, “hpa mi byin yang byin, Miwa mung gaw laika hte madun lu ai majaw shanhte hpyi ai hpe jaw nna lawan ga sadi laika galaw yang kaja ai. Ahkying garawt nga yang lamuga jarit hte ni ai nanhte mungdaw masha ni sha jam jau na. Nanhte she mung madung asuya hpe chyahkring hkring sha shawk shana na re. Dai majaw shanhte hpyi ai hte maren lawan myit hkrum kau yang kaja ai.” nga ai re.

November shata praw 1 ya shani, jahpawt hkying 10:30 kaw nna shana de hkying 1:00 du hkra, Miwa mung asuya maigan matut mahkai rung e, munghpawm Myen mung maga na wunji Zan Hta Sin, Sama Duwa Sinwa Nawng, Duwa Zau Lawn, tara wunji U Myint Thein, sumtsan dat kasa U Hla Maung, amu madu Mr. Barrington, laklai du U Khin Nyunt ni lawm nna, Miwa Mungmasha Gumsan Mungdan asuya maga na nambat 2 maigan matut mahkai wunji Chou An Fu, Myen mung hte seng ai Mi wa sumtsan dat kasa Yu Chon Min, maigan matut mahkai dap amu madu ni lawm nna lamuga jarit lam hpe bawng ban ai. Bawng ban hpawng hta Miwa asuya maga de nna tang madun ai lam ni gaw,

(1) 1911 ning hta Ingalik asuya e Miwa asuya hpe jaw da ai laika hte maren Hpimaw, Gaw Lang Kang Hpang gaw Miwa e madu ai re majaw Miwa mung de ap ya na.

(2) 1941 ning jarit masat hpe Miwa asuya myit hkrum na matu  yak ai. Yak hkak ai lam law law nga ai.

(3) Lahta na (Mac Mahorn line) hpe mung bai jep yu nna, Tibet asuya a myit jasat hpe chye ai hpang she mai ngut ai. Rai tim dai (Mac Mahorn line) gaw yak hkak ai lam nga na n shadu ai, ngu ai lam ni tang madun ma ai.

Dai bawng ban hpang hta Miwa asuya maga na ningbaw nna shaga ai wa gaw nambat 2 maigam matut mahkai wunji Chou An Fu re. Munghpawm Myen mung maga na ningbaw nna shaga ai gaw Jinghpaw wungdaw wunji Zan Hta Sin re.

Munghpaw Myen mung maga na Jinghpaw mungdaw wunji tang madun ai lam ni gaw,

(1) Ya nga chyalu lamuga jarit hte maren kadai mung kadai tinang a shara kaw nna nsit nnawt ai sha ding yang nga na matu mungdan lahkawng na asuya ni myit hkrum na lam.

(2) 1911 ning hta Ingalik asuya e Miwa asuya hpe kajaw da ai laika gaw Ingalik mung maden wa hte Miwa asuya ni shada da ka jaw ka ya hkat ai laika sha re. Ga sadi laika nre. Hpimaw, Gaw Lang, Kang Hpang  lamu ga gaw Miwa e uphkang ai hpe galoi mung nhkam sha yu ai. Dai majaw dai ninghtawn masum hpe njaw lu ai, ngu ai lam re.

(3) Ndai kaw laika hti ai shawa dinglik yu lu na matu tang madun mayu ai lam gaw, Miwa asuya gaw ga sadi laika hte ngang ngang kang kang rai nga sai 1941 ning na ga sadi laika hte (Mac Mahorn line) masat ai ga sadi laika ni hpe hkap la na yak ai nga nna lam amyu myu madun tsun nhtawm, ga sadi laika mung nrai, jaw ya hkat ai shagun laika langai misha rai nga ai 1911 ning na laika hpe sakse madun nna lamuga hpyi ai lam gaw gara hku myit jasat nga ai hpe chye lu nga ai.

Dai November shata praw 1 ya shani, shana de hkying 6:30 aten kaw nna Miwa asuya e saw shaga ai hte maren, dat kasa hpung masha yawng hte gaw Rusha satkat (circus) poi sa yu ga ai. Poi jahkring mi hkring sa ai aten hta kaga masha ni zawn shinggan pru namsa na matu Miwa ningbaw ni mung shinggan de chyahkring mi pru ma ai. Shinggan de pru nna poi gawk de bai shang ai shaloi, poi gawk chyinghka lam e tsap nga ai U Nu gaw Jinghpaw mundaw wunji Zan Hta Sin hpe lahpa e gumhpuk nna, sa U Zan Hta Sin nang hpe ngai la nga ai na sai, ahkyak ai ga tsun na nga ai, nga nna manam gawk langai mi de shaga sa mat wa ai. Manam gawk e U Nu hte kaga Myen mung hte seng ai sumtsan dat kasa Yu Chon Min mung du sa wa ai.

Dai shaloi U Nu gaw, “gai, U Zan Hta Sin, dai ni nang hte Miwa ni bawng ban hpawng hta ndai lamuga jarit lam gaw ningbaw kaba U Nu ngut jang ngut ai, anhte gaw hpa tsun na lam nnga ai, ngu nna nang tsun ai da aw? Dai hku nga yang ngai mung kabu ai. Dai na jang ga sadi laika galaw kau na, kaning law” nga nna ja ai myi man hte san dat ai. Duwa Zan Hta Sin gaw, “ ngai shing ngu ntsun nngai. Anhte tsun htai lai ai ga ni yawng ka matsing da ai nga ai” ngu bai tsun ai. Dai shaloi U Nu gaw, “nang gaw ngai hpe amyu mi tsun ai. Miwa ni hpe amyu mi tsun ai, hpa kaja ai i? Miwa sumtsan dat kasa wa gaw nang dai hku tsun ai nga nna tsun nga ai,“ nga nna tsun ai.

Duwa Zan Hta Sin gaw, “ngai Miwa hpe amyu mi, ningbaw kaba hpe amyu mi ntsun nngai. Bawng ban hpawng hta lawm ai masha shagu hpe san yu u,” ngu nna tsun dat ai shaloi Duwa Zau Lawn mung, “ningbaw kaba tsun ai zawn U Zan Hta Sin ntsun ai, anhte yawng nga ai,” ngu nna madi shadaw dat ai. Shaloi she U Nu gaw myi man ntsawm ai hte Miwa sumtsan dat kasa wa hte rau gawk kaw nna pru mat wa ma ai.

Dai shaloi Duwa Zan Hta Sin hte Duwa Zau Lawn mung gawk kaw nna pru mat wa nhtawm Rusha satkat hpe bai yu ma timung Duwa Zan Hta Sin gaw myit grai npyaw nna satkat poi hta myit nlawm ai sha satkat poi ngut hkra tsam mari dung ra mat ai. Manam ai nta de bai du wa ai shaloi rai tim, Duwa Zan Hta Sin gaw shana tup yup npyaw mat ai. Ya na zawn U Nu hte bawng ban yang n manu na re lam, lamuga jarit lam matut nna bawng ban mayu ai myit nnga sai lam, dai majaw wa mayu nna nblungli lajang ya na matu sumtsan dat kasa U Hla Maung hte amu madu Mr.Barrington ni hpe tsun yang, sumtsan dat kasa U Hla Maung, tara wunji U Myint Thein, Mr. Barrington ni tawng ban ai majaw nwa ai sha nga nga ra mat ai.

Dai shana hkying 6 aten hta U Nu gaw Miwa mung (wunji juk) hte kalang hkrum nna, shi hku nna Miwa asuya hpyi ai gaw tara ai, ngai gaw jaw mayu ai, rai timung Jinghpaw ningbaw ni myit nhkrum ai. Dai majaw Yang Gung de bai wa na. Bai wa nna Myen mung mungshawa hpe tang madun nhtawm madi shadaw shangun na ngu nna tsun kau da ai.

Dai shaloi Miwa (wunji juk) gaw,”nau wa hkum tin u. Angwi abwi gaw e. Ngai mung nye a mung shawa hpe naw bawng yu na nngai. Manga ya shani du hkra naw nga u,” ngu nna bai tsun dat ai.

3-11-56 ya shani hta kalang lamuga jarit lam hpe Miwa Mungmasha Gumsan Mungdan (wunji juk) Chou En-lai hte bai bawng ban ai. Dai bawng ban hpawng hta Miwa mung (wunji juk) gaw lawu na hte maren tsun ai,

(1)       Ya na Miwa-Myen lamuga jarit manghkrang hte seng nna Hpimaw, Gaw Lang, Kang Hpang hpe Miwa ni hpyi ai hte maren jaw jang, kaga "Namwan assigned’ lamuga hpe nhpyi na. Shi hku nna ‘Namwan assigned’ lamuga gaw grai wa n ahkyak ai. Hpimaw, Gaw Lang, Kang Hpang hpe hpyi ai gaw shawng de dai shara hpe Ingalik ni zing la ai shaloi, dai zawn zing la ai gaw ntara ai ngu nna Miwa mung shawa gaw ninghkap shawa n-gun madun ai lam hpe Peking mare hte kaga mare kaba ni hta galaw lai wa sai. Dai shaloi shi jawngma naw re, shi matsing ai. Dai majaw Chang Kai Sheik lakhtak e Ingalik ni ntara ai hku zing la kau ai lamuga hpe ya asuya lakhtak hta bai lu hkra galaw ai, ngu nna Miwa mung shawa hpe madun mayu ai majaw re.

(2)       Wa mungdaw gaw wa mungdaw na Wa du nkau mi Miwa mung de lawm mayu ai nga nna tsun nhtawm Peking de shang du nga sai. Dai majaw shanhte hte bawng ban ngut nna daw dan yang she mai ai.

(3)       Lahta jahtum na (Mac Mahorn line) mung Tibet asuya a myit manaw hpe shawng sagawn yu ra ai. Rai timung, yak hkak ai lam law law nnga ai.

Ndai zawn tsun ngut ai hpang ningbaw kaba U Nu gaw Jinghpaw myit su ni maga myi man yawng nna,”Miwa asuya hpyi ai gaw tara ai. Dai majaw ngai gaw myit hkrum ai. Nanhte mung myit hkrum yang kaja ai,” nga nna tsun dat ai. Dai shaloi Sama Duwa gaw,” ngai gaw ningbaw ni hte asuya hpraw nga yang hpraw na, chyang nga yang chyang na sha re. Ngai hku nna gaw ya aten e lit nnga ai. Jinghpaw mungdaw ningbaw U Zan Hta Sin gaw lit nga ai wa re majaw shi tsun u ga,” nga ai. Dai hpang Duwa Zau Lawn hpe, “gai, Duwa Zau Lawn nang gaw gara hku myit lu ai i?” ngu nna U Nu e bai san dat ai. Dai shaloi Duwa Zau Lawn gaw, “ ndai lam kalangta daw dan na yak ai. Gawng ngwi galaw yang she kaja na re. Raitim, mungdaw ningbaw wa tsun u ga,” nga ai. Dai hpang U Nu gaw, “U Zan Hta Sin, na ntsa e mara nga ai. Nang myit hkrum kau dat yang aloi sha hte ngut mat na re. Gara hku law?” nga nna bai san dat ai.

Dai shaloi Duwa Zan Hta Sin hku nna grai kajing kachyep myit yak ai lam hkrum sai. U Nu tsun ai hte maren lamuga ninghtawn (3) jaw na matu myit hkrum ai ngu tsun yang, Jinghpaw mung shawa gaw hpa mung garai nchye ai rai nna mung shawa a myit ra ai lam nlawm ai sha galaw ai rai yang mung shawa ntsa e ga sadi ndung ai hku ang wa ai. Mung shawa a myi man hpe n yu ai hku ang ai majaw mung shawa hte shi yak na sha rai sai. U Nu tsun ai hpe myit nhkrum ai, njaw lu ai ngu yang mung, U Nu zawn re mungdan a ningbaw langai mi hpe maigan mung e kaya jahkrum ai hku ang wa ai, arawng jahpoi ya ai hku ang ai, n hkung ga ai hku ang wa ai. Ram ram myit yak mat ai. Rai timung, shaloi jang myit dum ai lam gaw, ngai hpe ralata (me) jaw nna lata shalun dat ai gaw Jinghpaw mung shawa she re, U Nu nre. Ndai lam hta mung U Nu shi nan shut nga sai re majaw mung hte mung shawa a matu yu nna tsun ra ai ngu myit lu nhtawm lawu na hte maren tsun ni ai:

“ Miwa Mungmasha Gumsan Mungdan Wunji juk hte ningbaw kaba U Nu e, anhte a Dimokresi mungdan hta ya na zawn ahkyak ai manghkang ni hpe dawdan ai hta tsang masum nga ai. Langai ngu na tsang hta mung shawa a myit ra ai lam hpe la ra ai. Lahkawng ngu na tsang hta mung shawa a dat kasa ni re majaw mung shawa a dat kasa ni lawm ai mung kongsi hte Paliman a ra sharawng ai lam hpe ra ai . Masum ngu na tsang hta gaw mung shawa hte mung shawa dat kasa ni a ra sharawng ai hte maren lata shalun da ai mung shawa asuya a myit hkrum ai lam hpe lu ra ai. Ndai zawn tsang 3 a myit ra ai lam nlawm ai, myit hkrum ai lam nlu ai sha ngai myit nhkrum lu ai,” ngu tsun nngai.

Wunji Zan Hta Sin ning ngu tsun dat ai shaloi, ningbaw kaba U Nu gaw,” dai rai yang nang gaw ningbaw njet ai. Ningbaw ngu ai gaw kalangta daw dan kau nna mung shawa hte man hkrum rai gwi ra ai. Mung shawa myit nhkrum ai nga yang she pru mat law,” nga nna tsun dat ai.

Wunji Zan Hta Sin gaw, “anhte a mungdan gaw Dimokresi mungdan re majaw dai hku sha rai ra ai. Mung shawa e jaw na matu myit hkrum yang jaw ra na re. Myit nhkrum yang kaning nchye di ai. Bai myit yu ya ra na re,” ngu nna bai tsun ai.

Bai nna Miwa (wunji juk) wa tsun ai gaw, “ anhte lamuga hpyi ai lam hta jinghku mungdan shada da lawan ngut kre mat na matu, ndang kalang hkat ai lam nbyin na matu, ninghtawn kaji masum sha hpyi ai re. Kaja wa tsun na nga yang moi ka da ai Miwa Labau ni hta Myen mung dingdung daw, Manmaw, Myitkyina,Mogaung, Mohnyin ni pyi gaw Miwa mung e madu ai nga nna ka da ai. Rai timung, anhte gaw dai ni hpe ntsun ai,” nga nna tsun dat ai.

Dai shaloi wunji Zan Hta Sin gaw,”(wunji juk) e, labau ngu ai hta Moi ka da ai labau ni gaw hkawhkam wa ra ai hku hkaw kata e ka da ai labau ni rai na re. Miwa labau mung Manchu hkawhkam prat hte prat hkawhkam ni rai na re. Miwa labau mung manchu hkawhkam prat hte prat hkawhkam ni ra sharawng ai hku ka da ai labau ni hkrai rai na re ngu kam nngai. Myen labau ni mung dai hku moi na hkawhkam ni ra sharang ai hku hkaw kata e ka da ai labau ni nga ai. Dai labau ni gaw Miwa labau ni hta grau hkik hkam ai. Gara hku hkik hkam a ni nga yang, moi na hpung dagu kaba ai Myen hkawhkam ni gaw lahta de nat mung htap (6), lawu de ngarai mung du hkra htap (6), hpung dagu kaba nna uphkang ai nga nna ka da ai,” ngu tsun dat ai.

Dai ga hpe Miwa ga hku Miwa gabyan wa ga byan ngut ai hpang Miwa (wunji juk) wa mani nna, ningbaw kaba U Nu mung mani let, “U Zan Hta Sin gaw, “ningbaw kaba Hman nan hkaw hkam labau, Maha hkawhkam labau, U Kala labau laika ni hta dai hku ka tawn ma ai,” ngu bai tsun ai. U Nu gaw hpa mung bai n tsun ai nga mat ai.

Ning ngu tsun ngut ai hpang e mung U Nu gaw, “ ndai lam gaw lawan myit hkrum kau yang kaja ai. U Zan Hta Sin a ntsa e mara nga ai. Nang sha myit hkrum na nga yang daina ga sadi laika galaw na. Lamuga kade mi jaw na ngu ai mung hpang de Miwa asuya hte nhtai lai ra hkra tsi hkyen hte lamuga sumla ntsa e ya mahkret kawan tawn na. Lawan she myit hkrum u,” nga nna bai kahtap tsun ai.

Dai shaloi wunji Zan Hta Sin gaw, “ndai lam hte seng nna nye a myit jasat hpe mung tsun dan sai. Raitim lawan myit hkrum lu na nga nna tsun yang gaw, ningbaw kaba hte Miwa asuya gaw hpa hte bung a ta nga yang, lukmu samsi rai nga ai masha langai hpe sumla hkrung yu ga hkan nang rit nga nna shaga nhtawm, sumla hkrung madun gawk kata e du ai shaloi, na kasha numsha ngai hpe jaw rit nga ai hte maren sha rai nga ai. Numsha langai hpe jaw sha na matu kawa langai hte sha nngut ai. Kanu mung myit hkrum ra ai. Ka hpu kanau ni mung myit hkrum ra ai. Makyin jinghku yawng myit hkut  myit hkrum yang she jaw sha yang kaja ai. Dai hte maren  ninghtawn 3 jaw ra ai lam hta ngai gaw hpa majaw mung shawa hte mung shawa dat kasa ni hte nbawng mai na i? ngu tsun dat nngai.

Ndai ga hpe Miwa gabyan gw Miwa ga hku byan ngut ai hpang Miwa (wunji juk) hte U Nu gaw mani nna, “dai rai yang, nang myit nhkrum yang gaw ya garai nmai ngut ai. Hpang e (wunji juk) Myen mung de sa ai shaloi she bawng ban dawdan na re,” nga tsun nna bawng ban hpawng hpe dawm kau dat ai.

Dai majaw U Nu hte (wunji juk) Chou En-lai yan a myit hkrum ndau shana ai laika langai shapraw ai hta lawu na hte maren sha ndau shana ai.

(1)       Miwa-Myen lamuga jarit manghkang hte seng nna mungdan lahkawng na asuya ni gaw grau nna chye na ni hkat wa ai.

(2)       Lamuga jarit e tawn da ai lahkawng maga na hpyen dap ni hpe tinang a lamuga kata de deng (10) du hkra htingnut ya na. Dai hpe December shata htum e ngut hkra galaw na matu myit hkrum ai ngu ai lam ni rai nga ai.

U Nu a myit ra ai hku lamuga jarit lam hpe Miwa asuya hpyi ai hte maren Hpimaw, Gaw Lang, Kang Hpang hpe Miwa mung de jaw nna awmdawm ga sadi laika galaw mayu ai hte seng nna, dai aten hta U Nu gaw mungdan a uphkang ai ahkang aya shi hta nnga ai, shi asuya nre, wunji juk nre, Hp.S.P.L ningbaw sha re majaw mungdan langai hte langai galaw ai ga sadi laika ni hta ahkang aya lu nga ai asuya hpung masha ni, gumsan, wunji juk, maigam matut mahkai wunji, asuya hpung kaw nna ahkang aya ap ya hkrum ai wunji langai ngai, asuya hpung kaw nna ahkang aya ap ya hkrum ai sumtsan dat kasa zawn re ai ni chyu sha mungdan shada da galaw ai ga sadi laika ntsa e lekmat htu ga ai re. Tinang kaw ahkang aya nnga ai wa lekmat htu nna galaw ai ga sadi laika gaw tara nshang ai. Dai hpe wunji Zan Hta Sin chye ai. 5-11-56 ya shani U Nu gaw Peking kaw nna pru nhtawm Yang Gung de wa mat ai. Jinghpaw ningbaw ni gaw Miwa mung asuya e saw shaga ai hte maren Miwa mung e chyai hkawm na matu Miwa mung asuya a manam hku nna Peking e ngam nga ai.

U Nu a hpung mung lamu marang n kaja ai majaw Chung King e nbungli hkring nna hkring sa ra ai lam na chye lu ai. 6.11.56 ya shana e sumtsan dat kasa U Hla Maung gaw U Nu shangun ai hte maren wunji Zan Hta Sin hpe telehpone hte shana dat ai gaw,” Yan Gung de du ai shaloi Jinghpaw myit su ni hpe U Nu shaga jahkrum mayu ai. Dai majaw Jinghpaw myit su ni kadai dai hpe shaga yang kaja na i?” nga nna san dat ai.

Wunji Zan Hta Sin gaw, ”Jinghpaw myit su ni hpe shaga na nga yang, hpung hku hkan nna hpung a ningbaw ni hpe shaga dat yang kaja ai. KNC hpung gaw hpung ginjaw ningtau ningbaw rai nga ai. Duwa Kyang Luk, kunhting Salang Lanan La, Manmaw ginwang ningtau ningbaw rai nga ai sara usa maran La, amu gun salang rai nga ai Law Dan Duwa Zau La ni hpe shaga yang kaja ai. Kaga hpung rai nga ai P.Y.K.Hp. hte Pawng Yawng Ram Rawt hpung ni hpe gaw wo nang du jang shanhte hpung hpe san nna shaga yang kaja ai,“ ngu htet dat nngai.

Rai timung, Jinghpaw myit su ni yawng hpe hpung hku hkan nna ahkum ara n shaga ai sha, lahta e amying jaw dat ai KNC ningbaw ni hpe sha shaga nna tinshapun Yang Gung mare de laksan nbungli hte shaga la nhtawm Hp.S.P.L hpung ginjaw e shat ma mi jaw sha nna U Nu gaw, “Miwa asuya hpyi ai tara ai, ngai gaw myit hkrum kau da sai nanhte mung myit hkrum mu,” ngu nna tsun wu ai. Dai shaloi Jinghpaw myit su ni gaw, “ ndai lam gaw grai ahkyak ai lam re. Kaji ai lam n re. Dai majaw mung shawa a myit ra ai lam hpe hkam la ra na re,“ ngu nna tsun ma ia Shaloi Hp.S.P.L. ningbaw kaba U Nu gaw saboi hpe lata hte aja wa lahtum nna ‘hopeless leaders’ “alaga ningbaw ni” ngu nna Ingalik ga hku matsa mawa ngu hta shabawn kau dat ai.

U Nu gaw Jinghpaw Wunpawng myit su ni hpe da sang shaga la nna shat ma mi jaw sha nhtawm ya na zawn saboi lahtum let matsa mawa ngu hta shabawn ai lam gaw kaning rai mai kaja na rai ta? ngu nna san shara tai nga ai.

Ndai zawn Jinghpaw Wunpawng myit su ni hpe shaga ai hta mung U Zan Hta Sin gaw shi a hpung myit su ni hpe sha shaga shangun ai, kaga ginjang ai maga na ningbaw ni a mying hpe n jaw ai ngu nna mara naw shagun ai lam chye lu ai. Wunji Zan Hta Sin telehpone hte tsun dat ai gaw, kaga hpung ni hpe shanhte a hpung hpe san yu nna shaga u ngu tsun dat sai rai nna shi hta hpa lit nnga sai. Mara shagun shara nrai nga ai.

U Nu gaw shilaika sara ni hpe shaga, ginjang ai hpung (pati) ni hpe shaga nna shi galaw ai lam jaw ai, madi shadaw shangun mayu ai lam, Miwa asuya hpyi ai tara ai lam tsun dan nhtawm madi shadaw shangun wu ai. Shilaika sara ni mung lamuga labau nchye, mabyin masa hpe n sagawn yu ai sha majoi madi shadaw ka ma ai Ginjang ai maga na hpung pati ni mung n chye n kaw madi shadaw ma ai.

U Nu gaw 10-11-56 ya shani nsen shapoi dap kaw nna ndau sha bra ai lam langai shapoi dat ai. Dai ndau shabra ai hta,

(1)       Hpimaw, Gaw Lang, Kang Hpang gaw Miwa madu ai lamuga re. Myen e galoi mung n madu yu ai. Tinang n madu ai lam hpe myit mada nkam jaw ai.

(2)       Namwan assigned lamuga shap ai ga sadi laika hpe shaprai kau yang kaja ai. masha ni a lamuga shap ai ngu ai gaw madat yang nkaja ai.

(3)       Ngam ai lamuga jarit gaw Myen asuya ra ai hte maren Miwa asuya gaw hkan galaw ya na myit mada na lam law nga ai, ngu ai ni rai lu ai.

Dai hpang U Nu gaw India mung Culcutta de sa nna India mung shilaika sara ni hpe Miwa asuya hpyi ai lam tara ai. Hpimaw, Gaw Lang, Kang Hpang gaw Miwa madu ai lamuga tai lai wa sai. Myen n madu yu ai ngu nna tsun shapraw wu ai.

Dai sha n-ga, U Nu gaw Miwa mung na bai wa yang Hp.S.P.L. amu gun zuphpawng hta, “ U Zan Hta Sin gaw alaga masha re. Miwa ni a man e myu mi, ngai hpe myu mi tsun ai. Gale galau galaw ai. Ndai wa hpe jahkrat kau yang kaja ai. Mungdaw ningbaw ngu ai gaw “chuk kara" re, N ra yang ‘jau’ ngu yang wa ra ai masha hpe ‘au’ ngu yang sa ra ai, nga nna tsun yu ai.

Ndai kaw U Nu gaw mungdaw ni a ntsa e gara hku myit jasat tawn da ai ngu ai hpe kalang ta chye lu ai. U Nu gaw mungdaw ni a ntsa e dai daram nhkru nkaja ai myit rawng ai wa re hpe dan leng shangun nga ai.

Hpimaw Gaw Lang, Kang Hpang Miwa ni hpe n jaw na matu, Yang Gung dakkasu hte kaga jawng ni hta hpaji sharin nga ai Jinghpaw Wunpawng jawng ma ni gaw aja awa ahkum ninghkap ma ai. Dai zawn jawng ma ni a ahkum ninghkap ai lam hpe pyi U Nu gaw U Zan Hta Sin n-gun jaw ai majaw re nga nna wunji Zan Hta Sin a ntsa e mara shagun ai hku tsun ai.

9-12-56 ya shani Jinghpaw mungdaw, Myitkyina mare e KNC hpung kaw nna woi awn nna Jinghpaw Wunpawng ningbaw ningla ni hte mung masha manga tsa jan shang lawm ai shawa zuphpawng langai mi kaw nna, Hpimaw, Gaw Lang, Kang Hpang hpe Miwa mung de jaw na matu myit n hkrum ai lam dawdan nhtawm ndau shabra ai. Dai zuphpawng hta P.Y.K.Hp.pung hte Pawng Yawng Ram Rawt hpung ni hpe hpung hku nna shaga ai rai yang hpung langai mi na marai langai hpra sa lawm ma ai raitim, hpung hku n re ai sha tinang a myit hku sa lawm ai lam tsun ma ai.

12-12-56 ya shani U Nu gaw Sama Duwa hte Duwa Zau Rip yan hpe shaga la nna Miwa asuya hpyi ai lamuga hpe jaw na matu myit hkrum ai lam lekmat htu shangun ai nga ai shiga mung pru wa ai.

Ndai zawn U Nu gaw Jinghpaw Wunpawng myit su ni hpe shaga nna hta ai lam, mung kata na shilaika, maigan de na shilaika ni kaw nna tinang ra ai hku madi shadaw shangun ai lam, Jinghpaw mungdaw e ahkang aya nlu ai mungdaw na ginjang ai hpung pati ni hpe maga mi hku n-gun jaw re ai ladat hkum sumhpa hte galaw wa ai jahtum e U Nu myit hkyam sa ai lam lu la u ga ngu nna mung, mungdan lahkawng a matut mahkai ai lam hta hku hkau ai lam nhten nrun u ga ngu ai myit hte wunji Zan Hta Sin hte Jinghpaw mungdaw asuya hpung masha ni gaw, Miwa asuya hpyi ai Hpimaw, Gaw Lang, Kang Hpang lamuga hpe njaw nmai re ai masa de du wa ai rai yang, lamuga hpe shagyip lu ai made shagyip nna jaw na matu myit yu ra ai lam, ndai zawn lamuga hpe shagyip lu ai made shagyip nna jaw ra ai shaloi, Namwan assigned lamuga hpe Miwa asuya gaw hpyi ai lam n galaw na matu, ngu nna dawdan ai lam galaw ra ai kaw du hkra byin wa sai.

Ndai zawn galaw ra wa ai mung Jinghpaw mungdaw wunji ni gaw kaja wa jaw mayu nna n rai, mungdan a ningbaw kaba U Nu hpe hkungga ai hte shi a hpung shingkang hpe jahpring ya ai hku nna mung, mungdan 2 a matut mahkai ai lam hta manu na matu yaw shada nna mung, rai nga ai.

Gumshem magam lai lang ai (myen)U Nu.

Hp.S.P.L. hpung hta rai rai, (cabinet) wunji hpung hta rai rai U Nu gaw gumsham magam lai lang ai nga nna wunji dingsa U Htun Pe gaw mungdan de shi a shilaika kaw nna tang dan yu sai. U Htun Pe tsun ai hte maren nga yang “asak madu hkawhkam wa” ngu nna pyi shamying wu ai. Yu maya mung masha, shi hte bungli rau n galaw yu ai ni gaw, ndai ga hpe kam na yak nga ai. Ndai daram dinghpring nna hpara tara hte tut rau nga nga ai wa gaw gara hku mung gumshem magam zawn nmai byin ai rap rap ra ra myit rawng ai wa re ngu nna raitim, shanhte shada da nhtuk hkat nna tsun ai rai na re ngu nna raitim, tsun na ma ai. U Nu gumshem magam lai lang ai ngu nna laika ka ai wa nan nkam lai wa ni ai. Raitim tingnang nan wunji tai wa nna hkrum katut yu ai shaloi she kam ra mat ai. Nau wa n ahkyak ai manghkang ni hta gumshem magam lai lang ai nngu mayu ai. Mungdan a ahkyak ai manghkang ni hta shi gumshem magam lai lang ai hpe tsun mayu ai. 

DEMOCRACY NHTANG (DAW 4 )

MUNGDAW NI HPE JAHTEN MAYU AI( MYEN NI )U Nu.

(Wunji juk) Thakin Nu gaw mungdaw hte n law ai amyu masha ni hpe n-gun jaw sharawt na malai, mungdaw ni hpe ngang grin hkra galaw na malai, mungdaw ni hpe jahten mayu ai ga, mungdaw ni hpe nkam tawn da ai ga ni hpe Paliman kata e mung, shinggan e mung tsun ai. Paliman e tsun ai ga hta lawu na ga langai mi hpe sakse madun na nga yang, 1957 

ning March shata 7 ya shani (wunji juk) U Nu a mungga hta na ga langai mi gaw:

“Anhte hku nna ya Rakhaing mung hpe U Hla Tun Phyu ni hte nye a jinghku ni rai nga ai amat U Kyaw Min ni a hpung ni ra sharawng ai Rakhaing mung hpe mung daw hku nna anhte njaw na ngu ai lam gaw Rakhaing amyu ni hpe nju nna n re ngu ai hpe shawng nnan tsun shana mayu ai. Hpa majaw nga yang, ngai kaja wa teng teng tsun na nga yang , mung daw ngu ai gaw kaja ai baw n re. Mungdaw hpe shawng nnan anhte Mungdan Gawgap Rapdaw e Sam mungdaw, Jinghpaw mungdaw, Kayah mungdaw re ai  mungdaw ni hpe jaw ai shaloi na nye a mungga hpe bai nhtang yu mu. Ndai zawn mungdaw ni hpe anhte jaw ra ai gaw anhte ra sharawng la nna jaw ai n re.”

Ning ngu Paliman e tsun ngut ai hpang 1958 ning April shata 8 ya shani Maw Lamyaing e galaw ai Mun mung zuphpawng hta Mun Ya Manya amyu sha ni hku nna (wunji juk) hpe shagrau sha-a ai hpalap lu poi e 

mungga tsun ai shaloi mung, “Mun amyu sha ni gaw Mun mungdaw hpe ra sharawng ma ai. Mungdaw ngu ai kaja ai nre. Mungdaw ngu ai gaw nta shing du hte bung ai, shatgawk daram hte sha bung ai. Dai majaw Mun amyu sha ni hku nna mungdaw hpe hkum ra sharawng mu,” nga nna tsun ai.

Ndai zawn mungdaw ni hpe jahten mayu ai ga tsun ai Thakin Nu gaw ta tut hta hpa galaw a ta?  nga yang, mungdaw ni myit hten wa hkra galaw ai. Mungdaw ni gaw galu kaba lam, sut masa lam, hpaji lam, hkamja lam, hkrun lam matut mahkai lam ni hta rawt jat wa na matu gumhpraw ra ai. Gumhpraw law law lu yang she bungli law law galaw lu nna mungdaw ni rawt jat na. Rai timung, (wunji juk) Thakin Nu gaw mungdaw ni bungli law law nlu galaw hkra madi shadaw gum hpraw kachyi mi sha jaw ai.

(Wunji juk) Thakin Nu a npu e aya dang tawn ai mungdaw ni hpe madi shadaw na matu buk ngu ai hpung mung lachyum n rawng ai buk sha re. Kaning rai lachyum n rawng a ni? nga yang, buk ngu ai gaw buk hpung masha myit su ni yawng bawng ban na ahkang lu nna tinang a ningmu hte kam ai lam hte tang madun nhtawm dawdan lu ai ahkang nga ra ai. Rai timung, Thakin Nu e dang tawn ai mungdaw ni hpe madi shadaw na matu buk hta hpung masha ni hku nna mungdaw ningbaw ni, wunji dap amu madu kaba ni lawm ai. Raitim, laning mi kalang mi (budjet) galaw ai shaloi shaga la nna, dai ning gumhpraw nde mi sha jan ai, ndai hpe kambum hte maren garan la mu nga nna tsun ai hpe sha na lu nhtawm, shanhte jaw ai gumhpraw hpe mungdaw ni gaw Sam 5, Jinghpaw 3, Kayin 2, Kayah1, kambum hku garan la nna wa ra ai. Mungdaw ni gaw madi shadaw gumhpraw nlaw ai lam, jat jaw yang mai ai lam tsun  ai shaloi, hpa mung bai tsun ai lam nnga ai zim hte zam rai mat chye ai.

Ndai zawn byin ai gaw laning mi sha n re. Shanglawt lu ai shaning kaw nna Hp.S.P.L. ga garan mat ai aten du hkra 10 ning tup re. Buk kaw tsun nna hpa mung laklai ai lam nnga ai shaloi mungdaw ningbaw ni gaw (wunji juk) Thakin Nu kaw sa ma ai, hpyi lajin ma ai. Raitim hpa nshai ai. Mungdaw ni madi shadaw gumhpraw hpyi ai lam tsun na matu ndat da ai aten shagu, (wunji juk) ra ai hku shamyawk tsun chye ai upadi ninghkrin amying gun ai ni, sawn hpan ninghkrin amying gun ai ni hpe shaga da nna, ndai upadi, htawra upadi nga nna upadi amyu myu madun nhtawm pyek mi mung n lu ang ai lam; lam mi hku nga yang mungdaw ni mahtang mung madung hpe gumhpraw jaw ra hkra, sawn hpan hti hkum ni law law, wora sawn madun, lera sawn madun di nna mungdaw ningbaw ni baw sin hkra galaw nhtawm hta shabawn kau dat ai. “Nanhte mungdaw lu sai le, mungdaw ni jaw sai le. Nanhte tinang na tinang ahkun hkanse ni hta la nna galaw mu le. Nanhte hpe ahkun hkanse hta na matu jahpan ni galaw ya sai le, hpa majaw ta lahpan ja nna sa hpyi ai i? Wa mu, nanhte hpe jaw na nnga ai,” da. Ndai gaw (wunji Juk) Thakin Nu a mungdaw masha ni a ntsa e tsaw ra ai, matsan dum ai ngu ai ga a lachyum hpe dan dawng shangun ai ga rai nga ai.

Shanhte a sawn madun dan ai lai gaw masha jahpan hte lamu ga gaiwang hpe sawn nhtawm, “nanhte mungdaw ni gaw, ga shadawn, sen 50 sha lu ang ai. Mung madung hte mung daw yawng hte seng ai zinwa bungli, ginjaw bungli rai nga ai Paliman jarit, gumsan jarit, maigan hte matut mahkai jarit, mungdan makawp maga jarit, ni a matu mung daw ni kaw na sen 100 jaw ra ai. Dai hpe nanhte mungdaw ni kaw na hpamung n hpyi ai sha mung madung kaw nna tut e jaw ra nga ai.” nga nna sawn madun chye ai.

Mungdaw ni hku nna mu ai gaw, mung madung hte mungdaw ni yawng hte seng ai gumhpraw mung madung kaw nga nga ai. Maisak dut nna lu ai gumhpraw, mam n-gu dut nna lu ai gumhpraw, pangli akawk hkanse, hkarang akawk hkanse, amyat ahkun hkanse, re ai ni gaw mung madung hte mungdaw ni kambum hte maren sawn jaw marit. Dai zawn sawn jaw ai gumhpraw n law nna mung madung a kambum hta na shaw jaw ra ai gumhpraw she madi shadaw gumhpraw rai na re. Ya gaw dai hku nre ai sha jaw na hpa n nga hkra sawn madun ai ladat hte sawn madun ai lam gaw jaw ai ladat, jaw ai lam n rai nga ai.

Lahta e ka lai wa sai maisak dut ai kaw na lu ai gumhpraw ngu ai hta mung, mungdaw hpun shaw shapraw ai hpung kaw nna mai gan de dut kau dat ai maisak ni hta Jinghpaw mungdaw, Sam mungdaw, Kayin mungdaw ni kaw na law law lawm nga ai. Maigan de dut shapraw ai maisak ni hta Jinghpaw mungdaw na 60% lawm ai. Mam n-gu mung, mungdan naimam dut mari hpung kaw nna dut shapraw ai hta mungdaw kaw na mam n-gu mung lawm nga ai. Dai hta n-ga, ahkun hkanse hta maigan kaw nna shang wa ai hpaga rai ni hpe mari ai masha hkum shagu gaw ahkun  hkanse bang ra ai. Hpa majaw nga yang, hpaga masha ni hku nna hpa ga rai ni hpe dut ai shaloi, sanghpaw daru du hkra na manu hta ahkun hkanse, shi a amyat, htaw jahpu, kuli jahpu yawng sawn bang nna dut kau dat ai rai nga ai. Dai majaw maigan kaw nna du ai hpaga rai ni hpe mari ai mungdaw masha hkum shagu gaw ahkun hkanse bang ra nga ai. Ya gaw laning mi hta mungdaw kata de shabra dat ai maigan hpaga rai ni a ntsa e sawn yu yang grau law nga ai. Amyat ahkun ngu ai hta mung Jinghpaw mungdaw gaw moi Ingalik lakhtak kaw nna ding yang bang ra nga ai.

Ndai ni, ndai ni a majaw mungdaw ni gaw kaman hkailai hpyi nga ai nrai. Hpyi ging hpyi ra nna hpyi ai rai nga ai.

Mungdaw ni a ahkun hkanse jahpan hpe yu dat ai shaloi madung hku nna (1) Hkauna ahkun (2) Lamuga ahkun (3) Nawng ahkun (4) Hka sharap ahkun (5) (Yit Myo) tsa chyaru ahkun(6) Namkawn ahkun ngu nna jahpan hkrak madun lu ai gaw ndai amyu 6 sha nga ai. Ngam ai ahkun ni gaw tsun nram ai kachyi kachyaw ni sha re. Ndai ahkun amyu 6 hpe langai hkrai di nna jep yu dat ai shaloi mung, ya na masa hte maren kam hpa ging ai ahkun langai mung nnga ai.

Mungdaw ni gaw law malawng bumga shara ni re majaw hkauna ahkun mung law law nmai lu ai. Mungdaw ni hta lamu ga gaw sawng, masha gaw nlaw rai nga ai majaw lamu ga manu n nga ai. Lamuga ahkun bang lu hkra lamuga hpe asung jashawn ai lam nlaw ai majaw lamuga ahkun mung myit mada shara nnga ai. Mungdaw ni gaw bumga shara re majaw ahkun bang lu hkra nga rawng ai nawng ni mung n nga ai. Dai majaw nawng ahkun mung tsun ram ai daram nnga ai. Mungdaw masha ni gaw matsan ai she law ai majaw hpun kran, tinang a hkali tinang krawk, kawa ni kran la nna tinang a wawn tinang galaw la nhtawm hka rap ai majaw hka sharap ahkun hta la lu hkra hka sharap shara mung tam nmu ai daram taw nga ai. Mungdaw ni, bum masha ni gaw tinang a shing ra htung lai hte maren tsa chyaru shadu ai lam tsa chyaru tawn da ai lam ni hpe htung tara upadi e ahkang jaw da ai majaw ahkun hta la lu hkra tsa chyaru ni hpe mung dut mari ai lam n galaw lu ai. Nam kawn ahkun chyu sha loi mi lu mai ai.

Ga shadawn, Jinghpaw mungdaw e ndai ahkun ni hpe tsam mari di nna hta dat ai shaloi sen 50 daram lu ai ngu gaw, hpaji lam langai hta sha jarit sen sumshi, malishi daram rai nga ai. Dai rai yang hkamja lam, hkrun lam matut mahkai lam, hkailu hkaisha lam, nam kawn gram lajang lam ni hpe gara hku galaw na. Ram ram ayak ahkak hkrum nga ai.

Ndai zawn mungdaw ni gaw galaw mayu ai hku nlu galaw nna ayak ahkak hkrum wa jang myit hten nhtawm mungdaw nra sharawng ai sha, mungdaw jahten mayu  hkra Thakin Nu asuya gaw mungdaw ni hpe madi shadaw gumhpraw kachyi mi sha jaw ai rai nga ai.

Mungdaw ni hpe jaw ai madi shadaw gumhpraw ni hpe pawng kau dat ai shaloi, mung madung wunji dap langai mi a npu e nga ai dap kaji langai mi hta jai ai gumhpraw daram pyi nrai nga ai. Ga shadawn, 1957-58 ning budjet jahpan hpe yu ai shaloi mung madung kaw na pyada dap a yu maya aten na jai lang ai jarit gaw (1330,09000) sen 1330 jan rai nga ai. Arang gumhpraw gaw (293,70000) sen 293 jan re. Yu maya jai gumhpraw hte arang pawng dat yang (1623,79000) sen 1623 jan rai nga ai.

Mung madung hpaji dap a jai gumhpraw hpe bai yu dat yang mung, yu maya jai jarit gaw sen 1182 (1182,75000) hte arang gumhpraw sen 37 (37,00000) yawng pawng sen 1219 (1219,75000) rai nga ai. Dai shaning hta mungdaw asuya ni hpe madi shadaw ai gumhpraw gaw mungdaw yawng a matu sen 308 (308,00000) sha rai nga ai. Ndai kaw Japan majan hka wa ai gumhpraw sawn bang da ai majaw ndai daram law ai rai nga ai. Hkang laklai mungdaw gaw lamuga dam lada ai hku nna Jinghpaw mungdaw a ka-ang hkup pyi n re. Jinghpaw mungdaw gaw 33903 square miles nga nna Hkang laklai mungdaw gaw 12763 square miles sha nga ai. Masha jahpan hku nga yang mung Jinghpaw mungdaw gaw 577803 nga nna Hkang laklai mungdaw gaw 230115 sha nga ai. Rai timung, Hkang bum gaw mungdaw n la ai sha mung madung kata e lawm nga ai majaw Hkang bum hpe laning mi jaw ai gumhpraw gaw Jinghpaw mungdaw hpe jaw ai gumhpraw hta grau law nga ai.

Ndai zawn mungdaw ni hpe myit hten hkra galaw ai hta n-ga, (wunji juk) Thakin Nu gaw 1957 ning June shata 3 ya shani galaw ai wunji zuphpawng hta mung daw ningbaw ni mungdaw ni a sut gumhpraw hte seng ai ahkang aya hpe dawm kau nna mung madung de bai ap na matu tsun ai. Mungdaw ningbaw ni gaw kalang ta gara hku bai tsun na n chye ai majaw ahkying naw jaw rit ngu nna ahkying sha hpyi nhtawm pru wa ma ai. Hpang shani e mungdaw ningbaw ni mahkra gaw Sam mungdaw wunji a rung gawk e zuphpawng bawng ban nna, (wunji juk) a ga hpe bai htang na matu (wunji juk) hte hkau chyap dik ai Sam mungdaw wunji Sao Hkun Cho hpe (wunji juk) hpang de dat dat nna lawu na hte maren tsun shangun ma ai:

“Mungdaw ni gaw sut gumhpraw lam hta madung dat nna mungdaw kongsi ngu ai upadi galaw ai hte gumhpraw kam bum garan na ahkang jaw da ai kongsi hte dai gumhpraw hpe jai lang nhtawm mungdaw shawa a galu kaba lam, sut masa lam ngasat ngasa lam ni hpe galaw gun hpai na matu mungdaw asuya ngu nna hpaw da nga ai. Sut gumhpraw the seng ai ahkang aya hpe dawm kau dat ai hte rau kongsi mung tawn da n ra sai. Mungdaw asuya mung tawn da n ra sai. Dai kongsi hte asuya nnga ai hte rau mungdaw ni mung jahten kau chyalu rai na re. Mungdaw ni jahten jang gaw mungdaw shawa gaw hkam na hte, Ndai zawn byin jang gaw munghpawm mungdan hten run na lam sha nga ai. Dai majaw (wunji juk) gaw dai mungdaw ni a sut gumhpraw ahkang aya hpe dawm na matu maw mawn ai lam galaw yang kaja na re Anhte hku nna kam ai gaw mungdaw ni ngang grin yang she munghpawm mungdan galu kaba na. Mungdaw ni gaw ga jarit mayan hku n-hpan zawn rai nga ai. Nhpan ngang yang she sun mung shim ai. Dai majaw (wunji juk) gaw mungdaw ni a sut gumhpraw ahkang aya dawm na matu tsun ai ga hpe bai dawm la yang mai na re,"  ngu nna lajin shangun ga ai.

Dai shaloi (wunji juk) Thkin Nu gaw, “mai sa, laning mi gaw hkyam sa jaw na,“ nga nna laning mi gaw shawoi na hte maren galaw na ahkang jaw kau dat ai. (Wunji juk) a ga hte maren nga yang 1958-59 ning Budget kaw nna mungdaw ni a sut gumhpraw ahkang aya hpe dawm kau nna mung madung de ap na hku re. Ya gaw Hp.S.P.L. lahkawng brang rai mat nna (wunji juk) Thakin Nu gaw Paliman e (me) 8 hte sha dang tawn ai majaw shi hpe madi shadaw ai bum masha (me) nkau mi naw nga ai rai nna dai lam hpe npawt bai nhpang ai lam sha rai nga ai. Ndai gaw (wunji juk) Thakin Nu a mungdaw ni hpe jahten mayu ai masing ni rai nga ai.

DEMOCRACY NHTANG ( 3 )

Shanglawt lu ai hpang (10) ning laman htaThakin Nu jaw ai nlaw ai amyu sha ni (shing nrai)bum masha ni lu la ia Dimokresi. 

Shanglawt lu ai hpang 4-5 ning rai nga ai 1951-52 ning hta munghpawm mungdan ting hta ra lata poi kaba byin wa ai. Ra lata poi kaba hta shang shing jawng ai mung masa hpung langai hte langai a makam masham gaw, mung shawa law htum a madi shadaw ai hpe lu la nna amat law htum lu ai hpung gaw mungdan a uphkang ai ahkang aya hpe lu ra ai, ngu ai re. Ndai gaw Dimokresi a namchyim jet jet rai nga ai.

Dai majaw mung masa hpung mahkra gaw mung shawa law htum a madi shadaw ai hpe lu la hkra shakut shaja ma ai, hkan kahkyin gumdin ma ai, (me) hpyi ma ai. Mung madung hta shang shing jawng ai hpung 

ni hta Hp.S.P.L. hpung gaw ra lata (me) law htum lu nna mungdan a uphkang ai ahkang aya hpe lu la ma ai. Munghpawm a daw chyen rai nga ai mungdaw ni mung Dimokresi nga ra ai. Mung madung e mung 

shawa law htum a madi shadaw ai hpe lu la nna amat law htum lu ai hpung gaw uphkang ai ahkang aya hpe lu ai hte maren, mungdaw ni hta mung mung-shawa law htum a madi shadaw ai hpe lu ai hpung, amat law htum lu ai hpung gaw mungdaw a uphkang lam hpe lu ra nga ai.

Rai ti mung, mungdaw ni mung, nlaw ai masha amyu rai nga ai Hkang (special division) laklai mungdaw mung, tinang ra sharawng ai hku n re ai sha, (wunji juk) galaw ai wa ra sharawng ai hte maren Dimokresi hte nhtan shai ai hku hkam sha ra ma ai. Lam mi hku nga yang nlaw ai amyu sha ni, mung daw masha ni a Dimokresi maku hpe U Nu gaw asan sha kayat daw kau dat ai rai nga ai. Dai hpe sang lang na re;

1951-52 ning e galaw ai ralata poi kaba hta Jinghpaw mungdaw e shang shing jawng ai hpung yang hpawn 4 nga ai rai yang, dai hpung langai hte langai lu ai amat n-gun gaw lawu na hte maren rai nga ai.

(A) KNC ngu ai Jinghpaw Wunpawng (Congress ) hpung

(1) Duwa Zau Lawn            -   Mung masha Rapdaw        - Manmaw Sinpraw daw.

(2) Slg. Zan Hta Sin -           -           maren            -           - Myitkyina Dingdung daw.

(3) Slg. UGyi Htingnan       -Amyu masha Rapdaw- Manmaw (Jinghpaw)

(4) Slg. Ding Ra Tang         -           -           maren            -           - Myitkyina Dingdung daw.

(5) Duwa Shawng Gyung  -           maren            -           - Myitkyina Sinpraw daw

(6)Sara Gun Gam    -           -           maren            -           - Myitkyina Ka-ang daw.

 (B) Jinghpaw Mundaw Hp.S.P.L. hpung.

(1) U Hla Kyaing      -           Mungmasha Rapdaw         - Manmaw Sinna daw.

(2) Thakin Pyant      -           Amyu Masha Rapdaw        - Myitkyina Dingdung daw.

(3) U Po Chon                      -           -           maren            -           - Myitkyina Dingdung daw.

(4) U Ba Thaung      -           -           maren            -           - Manmaw Dingdung daw.

(5) U Ba Yin              -           -           maren            -           - Manmaw Dingda daw. 

(C) P.Y.K.Hp. hpung.

(1) Sama Duwa Sinwa Nawng- Mungmasha Rapdaw- Myitkyina Sinna daw

(2) Bo Aung Kho      -           -           maren            -           - Myitkyina Dingda daw

(3) U Ba Sein                        -           Amyu Masha Rapdaw        - Myitkyina Dingda daw

(4) Duwa Padip La Tawng -           maren            -           - Myitkyina Sinna daw 

(D) Pawng Yawng Ram Rawt hpung.

(1) Duwa Zau Rip    -           Mungmasha Rapdaw         - Myitkyina Ka-ang daw.

(2) Duwa Lawang Li            -           -           maren            -           - Myitkyina Sinpraw daw.

(3) Duwa Karing Naw         -           Amyu Masha Rapdaw        - Myitkyini Sinpraw daw.

 Ndai zawn shang shing jawng ai hpung ni hta Jinghpaw Wun-pawng (Congress) hpung gaw hpung yawng hta law htum lu ai. Dai majaw Jinghpaw Wunpawng (Congress) hpung masha ni hte amat ni kam ai lam gaw, mungdaw a uphkang ai ahkang aya hpe tinang ni lu la na re ngu kam ma ai. Kam ai hte maren Hp.S.P.L. hpung kaw nna lata la hkrum ai Hp.S.P.L.amat marai (5) hpe jahkrum nna tinang ni hte pawng nhtawm asuyu hpaw na matu jahkrup ma ai. Mungdaw na Hp.S.P.L hpung masha ni mung KNC hpung hte sha pawng mayu ai lam, KNC a yaw shada ai lam yan gaw Hp.S.P.L.hpung ginjaw kaw nna jahkrat tawn ai lam yan hte yaw shada lam maren sha re lam, dai majaw Jinghpaw Mungdaw asuya hpaw na lam hta KNC hte pawng na re lam tsun da ma ai.

1952 ning March shata hta Rapdaw 2 hpe shaga ai majaw mungdaw amat ni yawng Yang Gung de du sa ma ai. KNC amat ni gaw 1952 ning March shata praw 2 ya shani (wunji juk) Thakin Nu hte hkrum nna Jinghpaw mung daw asuya hpaw na lam hte seng nna, tinang a hpung gaw Jinghpaw mungdaw mung shawa law htum e madi shadaw nna amat law htum lu ai hpung re majaw Jinghpaw mung daw a uphkang ai ahkang aya hpe lu ging ai lam (wunji juk) hpe tang shawn ma ai. Thakin Nu tsun ai gaw, “nanhte hpung hpe nkam nna tsun ai gaw nre, raitim ngai hku nna gaw Sama Duwa hpe sha jinghpaw mungdaw ningbaw hku matut nna dang mayu ai. Nanhte mung mung madung e (wunji juk) a Paliman amu shara langai hpe la mu. Jinghpaw mungdaw e Sama wa hpe ninghkap ai lam hkum galaw mu. Nanhte shada da myit hkrum mu nga nna tsun ai.

KNC amat ni bai tsun ai gaw, “(Wunji juk, Dimokresi mungdan re ai hte maren amat law ai ni uphkang ai ahkang aya hpe lu na nre i?. Ya gaw amat 4 sha lu ai Sama wa hpe Jinghpaw mungdaw ningbaw bai dang yang gaw Dimokresi hte bung pre na a ni? Anhte hku nna gaw amat law htum lu tawn ai lam mi, bai nna Jinghpaw mungdaw kaw nna lata la hkrum ai Hp.S.P.L. amat marai manga mung anhte hte pawng na matu tsun da sai majaw anhte a hpung gaw Jinghpaw mungdaw a uphkang ai ahkang aya hpe lu ra ai ngu nna bai tsun ga ai. Dai shloi (wunji juk) Thakin Nu gaw, “nanhte a hpung amat law htum lu ai gaw teng sai ngai mung n ning dang nngai. Rai timung, mungdaw na Hp.S.P.L. amat ni gaw shanhte a myit hku galaw yang n mai ai. Hp.S.P.L ginjaw kaw nna matsun ai hte maren hkan sa ra ai. Hp.S.P.L. ginjaw kaw nna matsun ai hte maren hkan sa ra ai. Hp.S.P.L ginjaw kaw nna mung kaga tsun na nre, ya ngai tsun ai hte maren Sama wa hpe madi shadaw na matu sha tsun na re, “nga nna bai tsun dat ai.

Dai hpang KNC amat ni gaw mungdaw na Hp.S.P.L. amat (5) kaw sa nna, “Gara hku law, nanhte mungdaw kaw nna re ai shaloi anhte hte pawng na nga ai nre i? Ya (wunji juk) gaw nanhte hpe Sama Duwa hpe sha madi shadaw shangun na nga nga ai le, “ngu nna tsun ga ai. Mungdaw kaw na Hp.S.P.L. amat (5) gaw, “anhte hku nna gaw nanhte KNC hpung hpe madi shadw mayu ai, nanhte hte pawng mayu ai. Rai ti mung, Hp.S.P.L. ginjaw ningbaw mung rai, mungdan a (wunji juk) mung rai re ai Thakin Nu a aming hpe gaw gara hku lai lu na law e, “nga nna tsun ma ai.

Dai majaw jahtum e “ Jinghpaw mung daw e lata shalun dat ai mung shawa dat kasa ni a ra sharawng ai hku nrai a hka! (Wunji juk) galaw ai wa ra ai hku sha rai nga a hka! ngu yawn ai hte KNC amat ni gaw Jinghpaw mungdaw e ninghkap ai maga na hpung tai ra mat ai. Kade nna yang Jinghpaw mungdaw asuya hku nna Sama Duwa Sinwa Nawng gaw asuya hpaw lu nu ai. Mangdan (wunji juk) Thakin Nu gaw KNC ningbaw ni hpe shi a Paliman amu madu shara langai la nna Jinghpaw mungdaw kongsi hta mung kongsi ting-nyang up shara la na matu shadut wu ai. Samaduwa hpe jawm madi shadaw na matu shagwi wu ai.

KNC amat ni hku nna gaw Jinghpaw mungdaw gaw Bojuk Aung San tsun ai hte maren hpaji lam, sut masa lam, galu kaba lam, hkam ja lam, lam magup hta nachying hpang hkrat ai majaw lu la ai gumhpraw hte mung shawa hpe akyu jaw ai bungli ni hpe lawan galaw mayu ai. Sama Duwa hku nna dai shawng galaw ra ai ahkyak ai bungli ni hpe hpa nsawn ai sha shi a loihkring mi na asuya aten hta mawdaw galaw na masing, jet nbungli galaw na masing, hka sanghpaw, hkarang leng baw galaw na masing, ja htu na hte gumhpraw htu na masing ni hpe chyu sha shawng jahkrat tawn wu ai.

Ndai lam ni a majaw KNC hpung gaw Sama Duwa hpe n madi shadaw lu ai lam (wunji juk) Thakin Nu hpe tsun shana ai shaloi, (wunji juk) gaw, “e law, dai gaw shi shut ai rai nga ai. Shi a ndai masing ni hpe ngai jahkring kau shangun na nngai. Ya kaw nna nanhte ra sharawng ai mung shawa hpe akyu jaw ai bungli ni hpe shawng galaw na matu ngai tsun na we ai,” nga nna tsun ai. Bai KNC amat ni gaw, “mai sa (wunji juk), shi ndai masing ni hpe jahkring nna kaja wa mungdaw shawa a matu ya jang ra ahkyak ai bungli ni hpe galaw hpang na rai yang, galaw ai hte rau anhte madi shadaw na ga ai,” ngu nna ga sadi jaw da ga ai.

Rai ti mung, (wunji juk) Thakin Nu gaw Sam Duwa a masing bungli ni hpe n jahkring kau shangun lu ai hta n-ga, Sama Duwa a deng (8) Mayan Gone jak rung hpaw poi hta Thakin Nu gaw Sama Duwa hpe mana maka shakawn kungdawn wu ai. KNC amat ni hku nna gaw, (wunji juk) Thakin Nu gaw tsun ai amyu mi galaw ai amyu mi she re hka! ngu ndai aten kaw nna chye hpang ai.

Jinghpaw mungdaw hta grau n kaja ai lam naw nga ai. Dai gaw kaga nrai, Hkang ni a lam re. Hkang bum gaw mungdaw nre ai sha mung madung hta lawm ai (special division) laklai ai mung daw chyen mi rai nga ai. Dai 1951-52 ning ra lata poi kaba hta Hkang bum e shang shing jawng ai mung masa hpung 2 nga ai. U Za Re Lian ningbaw ai Hkang Amyusha Congress hpung gaw amat marai 10 lu nna hpyen du dingsa Captain Mang Tung Nung gaw shi hte rai yang amat 2 sha lu ai.

Hkang Amyusha Congress hku nna shanhte gaw amat law htum rai nna Hkang wunji aya hpe shanhte lu na re ngu ai kam kaba hte Yang Gung de yu wa ma ai. (Wunji juk) Thakin Nu hte hkrum ai shaloi Hkang Congress hpung masha ni gaw shanhte amat law htum lu nna mung shawa law htum a madi shadaw ai hpe lu ai majaw, shanhte a hpung chyu sha Hkang wunji aya hpe lu nhtawm Hkang laklai mungdaw a uphkang lam hpe jum ra na re ngu nna tang shawn ma ai.

(Wunji juk) Thakin Nu gaw Hkang Congress hpung a ningbaw Za Re Lian gaw asak naw kaji ai, dinghku grai nshang ai, mung masa mahkrum madup garai  nnga ai. Dai majaw wunji hku nna nhkap la lu ai. Captain Mang Tung Nung hpe sha wunji jaw na re lam tsun shana wu ai.

Hkang Congress amat ni mung dai zawn galaw ai gaw Dimokresi hte nbung pre ai lam, amat grau law ai hpung chyu sha wunji byin ging ai, (wunji juk) ra ai hku nre ai sha mung shawa a ra ai hku sha byin ra ai lam tsun shaga ai shaloi, Thakin Nu gaw, “nanhte hpa chye ai i? Zim mu,” ngu nna hta kau wu ai.

(Wunji juk) Thakin Nu hku nna amat 2 sha nga ai Captain Mang Tung Nung hpe wunji dang yang yu nhtuk na re ngu mu wa ai shaloi, myit hkrum nga ai Hkang Congress hpung na U Shein Htang hpe atsin sha shaga la nna, wunji shara hta gaw nang she htap htuk ai, nang gaw asak mung kaba sai, mahkrum madup mung nga ai, ngu lam amyu myu madun nhtawm jahka la kau ai. Dai shaloi myit hkrum nga ai Hkang Amyusha Congress hpung gaw lahkawng brang rai mat ai. Ga garan mat ai shaloi U Shein Htang hpe Hkang wunji aya dang ai. (Wunji juk) Thakin Nu a ga garan uphkang ai lai ladat gaw ndai kaw awng dat mat ai.

Rai timung, wunji U Shein Htang maga na amat nlaw nna U Za Re Lian  maga na amat law ai majaw kongsi e bungli galaw nbyin ai shaloi, dade nna yang UShein Htang hpe mung madung e dap kaga langai mi jaw nna Hkang Congress hpung a ningbaw Za Re Lian hpe Hkang wunji aya dang ya ra ai.

Hkang hte Jinghpaw hpe sha ndai hku galaw ai nre, Kayin hpe mung ndai hta grau nkaja ai hku galaw ai. Kayin mung daw gaw 1954 ning June shata praw 1 ya shani mungdaw byin wa ai Kayin mungdaw byin pru wa ai hte Kayin mungdaw e Kayin mungdaw wunji ngu ai Kayin mungdaw ningbaw aya dang ra wa ai. Kayin mungdaw ningbaw aya dang ai shaloi Kayin mungdaw kaw nna lata shalun ai dat kasa ni hta na marai langai ngai hpe lata la nna aya dang ra ai. Gaw da ai tara hta mung dai hku sha ahkang jaw da ai majaw dai hku rai yang chyu sha jaw nga ai.

Rai timung, dai hku nre ai sha Kayin mungdaw ningbaw shara hta mung madun mali hka htumpa zundawng shara kaw nna lata la hkrum ai U Aung Pa hpe Kayin mungdaw wunji hte Kayin mungdaw ningbaw aya dang ai. Ndai zawn galaw ai hta Kayin mungdaw mung shawa hku nna mung, mungdaw dat kasa ni hku nna mung, myit n-gut nna ninghkap ma ai. Raitim kaman lila sha tai mat ai.(Wunji juk) Thakin Nu a ra sharawng ai hte maren sha awng dang mat ai.

Jahtum e kongsi e bungli galaw n byin ai shaloi she U Aung Pa hpe shaga la nna mung madun e hkamja dap wunji shara jaw nhtawm Kayin mungdaw kaw nna lata shalun dat ai Dr.Saw Hla Tun hpe Kayin mungdaw ningbaw aya dang ai.

(Wunji juk) Thakin Nu gaw mungdaw dat kasa ni, nlaw ai masha amyu dat kasa ni hte hkrum ai aten shagu hta, “ nanhte yawng hpe ngai tsaw ra ai, matsan dum ai. Ngai gaw nanhte a ntsa e sai garan ai lai (Divide and Rule) hpe lang nna uphkang nga ai nre,” nga nna loihkring hkring sha tsun ai raitim, kaja wa ta tut hta myit hkrum nga ai mungdaw masha ni, myit hkrum nga ai nlaw ai amyu masha ni hpe ga garan mat hkra hpajang ai. Dimokresi ajet hpe njaw ai sha ngai-mokresi hpe jaw ai.

 link UNU A LAM KADUN MYI

Democracy n htang ( Daw 2 )

Hpet sit Japan Prat

Lagaw dap hte gasat ai hta mungkan e kaja htum ngu nna mungkan mung dan ni e shakawn hkrum ai Ingalik dap ni gaw, zaibru jang e kagat shakyang tawn ai gumra hpe kaga lamu ga e shaman tawn ai gumra ni asum jaw ra ai zawn, 1941 ning hta hpet-sit Japan dap ni hte hkrum ai shaloi yu ntsawm hkra sum mat nna shata mali manga laman Myen mung hpe tat kau da nhtawm hprang mat ra ma ai. Dai zawn Ingalik dap ni hpe Myen mung kaw na gawt shapraw kau lu ai majaw mungkan e myi tu myi hkyeng hte yu mau nga ai Japan Nipon dap kaba ni hpe Jinghpaw Wunpawng mungdaw kata de du shang wa ai shaloi, shanhte a majan hta share shagan gumrawng ai kawng hpe daw kau ya lu ai gaw Jinghpaw Wunpawng (Ranger) dap ni hpe nhtang gasat na matu kaning nchye di mat ai. Jahtum e (Allies, Mahamate) dap ni, Myen mung rawt malan dap hte Jinghpaw Wunpawn (Ranger) dap ni a dam hpe n-hkam lu nna htingnut hprawng mat wa ai Japan hpyen dap ni gaw Kachin ngu ai hpe kade daram hkrit a ni? nga yang Myen ga hku chyahkrau hpe (Hkachin) nga ai nsen hpe na yang pyi hkrit ai kaw du mat ma ai da.
Sam mungdaw hku lai di nna Yudia mung de hprawng mat wa ai Japan hpyenla ni gaw mare du shagu “hka-chin nnga i?, hka-chin grai n kaja ai, hka-chin grai n kaja ai, hka-chin pung pung di jang Nipon master law law si sai” nga nna grai ahkyak shatai let san chye ma ai da. Hka-chin n nga ai ngu jang she myit amu sha dap jung nna yup ma ai. Nkau mi gaw Kachin hpe tsun ai nchye nna Japan hpyenla ni “Hka-chin nnga i? nga nna san jang, “nga ai, wo gaw” ngu nna hpun ntsa na chyahkrau tsip hpe madun dat ma ai. Dai shaloi Japan hpyenla ni gaw hpun ntsa de sanat shada nna gap na hkyen ai ni gaw hkyen, hprawng na hkyen ai ni gaw hkyen rai ma ai nga nna tsun shajang ma ai.
Lahkawng ning laman Japan hpyen dap ni gaw Myitkyina mare hte Manmaw mare ni hta dap ni ngang kang kang jungda ai hta lai nna Jinghpaw Wunpawng bum ga de nlung gwi ma ai. Kalang marang lung yang mung hpyenla law law mat nna shabai wa ma ai. Ndai gaw hpet-sit Japan prat e Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni hku nna hpet-sit ni hpe gumlang gasat ai lam hpe kadun sha mi hpaw tsun dan ai re.


Shanglawt ai prat hta nsam hkum gumlau ni hpe gasat ai hta Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni gara hku shakut shaja ai lam

Shanglawt lu ai hpang laning mi daram 1949 ning kaw nna munghpawm Myen mungdan hta asuya hpe laknak lang nna gumlau ai lam ni langai hpang langai n myit mada ai paw pru wa ai. Kunmyunit dawnghkawn ahkyeng, Kunmyunit dawnghkawn ahpraw, KNDO, MNDO, Mujahid nga nna rawt gumlau ai hpung ni law la ai majaw jahtum e nsam hkum ai gumlau ni ngu nna shingteng amying jaw ra ai kaw du hkra re. Dai aten hta munghpawm Myen mungdan a gam maka gaw jahpawt manap jau jau e nai lap ntsa e mara nga ai numri zawn, zai bru jang e hkrai shingtai sha tu nga nna ja la ai nbung laru dam hpe hkam sha nga ai hpun kaji zawn, hkrat hkyen hkrat hkyen, kadang hkyen kadang hkyen, rai nna makran hte kkrung byin lai wa sai Asuya e atsawm sha up hkang lu ai shara ngu na gaw Yang Gung mare daram sha ngam mat ai majaw Yang Gung asuya nga nna pyi shamying ai hkrum lai wa sai.
Ndai zawn jam jau hkrum nga ai aten hta "myit htum a jum ju" nga ai hte maren Jinghpaw Mungdaw Wunji Sama Duwa Sinwa Nawng hpe Makawp Maga Wunji Dap hpe jum shangun nna, Myitkyina, Manmaw, Myamyo mare ni hta dap jung nga ai Jinghpaw Wunpawng dap ni hpe nbungli hte htaw nhkrang la nna Yang Gung mare daju hpe makawp maga shangun ai sha n-ga, lamu ga man mali de hpyen man hpaw nna mung gumlau ni hpe gasat shangun ra ai. Shing rai asuya ahkang aya hte uphkang ai lam gawng ngwi gawng ngwi sha dam lada wa ai. Munghpawm hpyen dap hta Jinghpaw Wunpawng hpyen du hpyen ma law law wa, ngam ai mungchying kahpu kanau hpyen la ni hte lata gindun nna gumlau ni hpe gasat kau lu ai majaw munghpawm Myen mungdan a shanglawt gaw nsum mat ai sha ngang grin nga ai re. Munghpawm mungdan a matu kangka sadi dung let gasat lai wa sai hpyen dap hta mungdaw ni kaw na rai yang Jinghpaw Wunpawng dap,Hkang dap, Kayah dap, Gurkha dap ni gaw dan dawng htum rai nga ai. Dai lam hpe kadai mung n ning dang lu ai. Hpraw tu maisau pa hta tsi chyang hte ka da ai labau laika ni mat wa ti mung hpara tara hte kaja ai nat sagya ni hpe hkungga la ra ai munghpawm mungdan masha ni a myit salum hta mat lu na nrai. Ndai sadi dung ai Jinghpaw Wunpawng, Hkang, Kayah, Gurkha hpyen la ni a asai gaw munghpawm mungdan shara magup hta hkaw hkrat nna ashan gaw shara magup hta lup tawn nga ai. Asak hkrung nga yang sadi dung ai ni gaw katsan ga kaw nna mung sadi dung nga na hpe kam shut shara nnga ai.
Nlaw ai Jinghpaw Wunpawng munghpawm mungdan masha ni hku nna tinang hkum hpe shagrau nna tsun na malai, mungdan a chyawm tari rai nga ai (wunji juk) a mung shawa hpe shana shabra ai mungga hpe sakse madun yang grau htap htuk nga ai. 1949 ning kaw nna 1953 ning du hkra (wunji juk) a munghpawm masat nhtoi mungga ni, (Ah-za-ni) masat nhtoi mungga ni hta bai nhtang yu dat yang lawu na hte maren lawm na rai nga ai:
“Munghpawm mungdan n-gam de di hkrat na lahkawng pren sha ra ai aten hta mungdaw ni gaw sadi dung let nden marai hte da hpran madi shadaw da ai majaw lawt wa lu ai“ nga ai ga ni lawm nna, Jinghpaw mungdaw de du ai shaloi tsun ai mungga ni hte mung dan gumsan hte (wunji juk) wa Jinghpaw mungdaw masat nhtoi ni de shagun ai mungga ni hta “grau nna gaw, mung hpawm hpyen dap hta shang lawm nga ai Jinghpaw Wunpawng dap na Jinghpaw Wunpawng hpyen la ni gaw munghpawm mungdan hpe hkye hkrang la ai masha ni hku nna munghpawm mungdan mung shawa a malai chyeju dum nngai” nga nna ka shagun jaw ma ai. Ndai ga ni gaw teng man ai ga ni rai nga ai.
Ndai gaw munghpawm mungdan ngang grin na matu tawn da ai Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni a kang ka sadi dung ai lam hpe nchyan shaw madun dan ai daram sha rai nga ai.

Shanglawt lu na matu Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni
gara hku shang lawm wa ai lam.

Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni gaw moi shawng shawng kaw nna gara masha amyu e uphkang ai hpe mung n hkam sha yu ai, langai hte langai gyit hkang ahkum shingdang da ai lam n nga ai sha, shanglawt ai Dimokresi hta npawt nhpang gaw da nna n dut n dang wanglu wanglang nga pra hkrat wa ai masha amyu langai mi rai nga ai. Lam mi hku nga yang Dimokresi buga kaji law law gumhpawn da ai nga ginra tai lai wa sai. Dai zawn n dut n dang nga pra hkrat wa ai masha amyu langai gaw laknak n-gun n bung ai majaw Ingalik ni a npu de du mat wa ai rai nna kaning rai myit pyaw lu na a ni? Tut e shang lawt mayu ma ai. Shanglawt lu na matu tut e lam tam nga na sha re. Ingalik masha ni gaw uphkang ai lam hpe atsawm dang ai ni rai nna zai ladat hta kadai hte mung n bung hkra kung hpan ai amyu ni rai ma ai. Abawk hkalau ai lam hta grai dan di lu ai masha ni rai ma ai.. Kade wa mi zai ladat kaja nna abawk hkalau raitim Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni gaw lahta e tsun sai hte maren kaning nchyum re ai aten hta hkam sha timung, shanglawt lu na ahkyak hpa wang pru wa shaloi myit mang langai sha hte shanglawt la na matu dawdan ma ai.
Shawng nnan lang na Panglung zuphpawng, lahkawng lang na zup hpawng hte Panglung ga sadi laika, Maymyo (enquiry commission) san sagawn komishin hta jep hkam tawn ai lam ni gaw nmai mat ai sakse ni rai nga ai.
Myen mung madung hta mung masa hpung ni, mung masa ningbaw ni Ingalik lakhtak, Japan lakhtak hta law law paw pru yu sai raitim, n law ai amyu masha ni, bum ga masha ni a lam hpe myit lawm ai ni n nga ai daram taw nga ai kaw hpet-sit Japan hpe gumlan na matu hpaw nhtan dat Hp.S.P.L.hpung kaba gaw nlaw ai masha ni bum ga masha ni hpe mung hkan kahkyin la nna myit hkrum ai lam hpe lu la ma ai.
Hp.S.P.L.hpung ginjaw ningbaw Bojuk Aung San gaw, Hkang, Jinghpaw Wunpawng, Kayah, Kayin, Sam zawn re ai bum ga masha ni kaw sa nna myit hkrum lam hpe lu hkra galaw ai. Bojuk Aung San gaw kung let ai hpaji rawng wa langai mi rai nga ai hte maren, mungchying sha ni a myit hkrum mang rum ai lam gaw munghpawm Myen mung dan a matu ahkyak dik ai ngu nna mu mada ai majaw nlu n mai shakut shaja gaw gap wu ai. Bojuk Aung San gaw 1946 ning November shata hta Myitkyina de du nna Jinghpaw Wunpawng myit su ni hte Jinghpaw Wunpawng mung shawa hte hkrum nna Jinghpaw Wunpawng mung shawa a myit hkrum lam hpe lu la hkra galaw wu ai. Shi a awng dang ai lam hta laknak kaba ni gaw ndai hku rai nga ai:

1. Hpunau Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni e, anhte gaw kahpu kanau ni rai nga ga ai. Moi chyaloi e Tibet mung, Mongolia mung kaw nna yu hkrat wa ai shaloi, kanu langai kawa langai kaw na shangai wa ai kahpu kanau ni rai ga ai.Nanhte a hkum hkrang, nanhte a asai nsam hte anhte a hkum hkrang asai nsam ni mung ginhka nlu hkra bung la nga ai. Myen langai mi gaw Jinghpaw bunghkaw hkaw nna Jinghpaw zawn bu hpun dat ai shaloi Jinghpaw byin mat ai. Jinghpaw langai mi gaw Myen hku bu hpun nna Myen bunghkaw hkaw kau dat ai shaloi Myen tai mat ai, ginhka nlu ai. Tsun shaga nga ai ga ni shai shajang ai lam gaw uhpung langai hte langai hka nna nga pra ai na wa ai shaloi tinang hte ni ai ni tsun shaga ai hku hkan shaga mat wa ai majaw shai wa ai sha re. Ahkyak wa jang tinang a sai gaw sai re nga ai hte maren, dai ni shang lawt lu na grai ahkyak ai majaw anhte kahpu kanau majaw mi myit hkrum na ahkyak wa sai re.

2. Nanhte Jinghpaw Wunpawng ni hte anhte Myen ni a lapran e mung maden Ingalik ni sai ginhka da nna, Myen nkaja ai, Myen hte pawng yang nanhte nlaw ai masha ni hpe Myen ni dip na ra ai, gyit hkang ahkum shingdang na ra ai, Myen gaw grai myit magaw ai, nga ai ni mung shingdup ai lam sha re, kam ai baw nre. Lama Jinghpaw Wunpawng bum ga e bungli ang ai Myen du ni Jinghpaw Wunpawng masha ni hpe roi rip ai lam, dang sha ai lam ni nga yeng mung malap kau mu. Dai ni gaw moi na Myen ni, mung maden ni a mayam ni sha rai ma ai. Ya na Myen gaw Myen nnan, 1946 ning na Myen rai sai. Dai majaw shada kam ai myit hte jawm pawng ga. Nanhte nlaw ai masha ni hku nna law ai Myen ni nlaw ai Jinghpaw Wunpawng ni hpe dip na ra ai ngu nkam ai myit, ntsen ai myit nga ai hpe hkoi mat na matu, galu kaba ai amyu gaw kaji kadun ai masha amyu hpe dang sha nlu na hku n law ai masha ni a ahkaw ahkang ni hpe upadi galaw nna Paliman e masat shagrin da ya na. Ngai si mat wa tim upadi gaw nsi lu ai majaw hpa mung hkrit shara nnga ai.
3. Ya na zawn shanglawt nlu ai aten hta nanhte bum masha ni hte anhte gaw hpaji lam galu kaba lam, sut masa lam ni hta madang nachying gang la nga ai. Shanglawt lu wa ai shaloi ahkaw ahkang maren rap rap ra ra hkam sha lu na re. Myen lap mi lu yang Jinghpaw lap mi, Sam lap mi, Hkang lap mi lu na. Ahkaw ahkang maren rap ra ai hku lu na matu shanglawt lu ra ai.
4. Jinghpaw Wunpawng amyu masha ni hku nna shanglawt lu nna Ingalik ni wa mat jang Ingalik ni a shara hta Myen shang galai nhtawm Myen ni up sha na rai ai ngu ai ntsen ai myit rawng na re. Dai mung dai hku nbyin hkra galaw ya na. Nanhte Jinghpaw Wunpawng mung shawa e ra ai nanhte amyu hta na lata la nhtawm, tinang amyu hte tinang up hkang nna tinang a gam maka tinang hpajang lu ai ahkaw ahkang lu ra ai. Mungdaw ni masat ya na. Dai majaw nanhte hku nna nkam ntsen ai lam hkum nga mu. Kam kam sham sham hte anhte hte pawng nna shanglawt la ga.

Lahta na Bojuk Aung San a ga ni gaw Jinghpaw Wunpawng mung shawa a baw nu, myit masin salum hta hpri maina dawk bang ai zawn shang mat wa nna, Bojuk a ga ni gaw jet ai tsaw ra shawang myit hte tsun ai re majaw Jinghpaw Wunpawng mung shawa gaw Bojuk a ntsa e kam ai myit kam hpa ai myit ja wa ai. Shi a ga hpe hkap la nna Myen hte pawng nhtawm shanglawt ban dung hpe lu la na matu tsa lam tup daw dan let Bojuk hpe ga sadi jaw dat ma ai. Jinghpaw Wunpawng mung shawa hku nna Bojuk ntsa e kahpu ba majing zawn kam hpa kam sham let shanglawt ban dung de rawt sa ma ai. Bojuk hku nna mung Jinghpaw Wunpawng mung shawa a ntsa kade myit dik, kade kam ai ngu ai hpe Myitkyina, Manhkring mare e Jinghpaw amyu shayi ni hte Bojuk arau dem tawn ai (dat pung) sumla gaw sakse hkam nga ai. Awa dawng hkra mani na yak la ai Bojuk gaw grai ra sharawng ai arawn alai hte mani dan lai wa sai.
Bojuk gaw jaw da ai ga sadi ni hpe nhprai ai galaw ya kau da ai. Mungdaw ni hte nlaw ai masha amyu ni a ahkaw ahkang ni hpe upadi hte masat tawn da ya ai. Madu uphkang ai lam ni, awmdawm ahkang aya ni hpe masat tawn da ya ai. Rai ti mung, shanglawt garai nlu yang mung hpawm mungdan ting a matu nmyit mada ai numdaw numdan kaba byin pru wa ai. Dai gaw anhte a shang lawt kawa, amyu hte mungdan a ningbaw kaba ni hpe nhkru nshawp ai masha lachyawk mi e mayun maw mawn sat nna Bojuk hkrat sum mat ai. Dai ahkying hta mung madung na mung shawa yawn hkyen ai zawn Jinghpaw Wunpawng mung shawa mung myi prwi hkrat ai. Mung dan ting ri wan hkru ai zawn kraw wan hkru ai. Myit kahtet dukhka hkrum ai. Mung shawa law law hta shanglawt gaw lu sana kun?, Mung maden Ingalik ni a ahkang aya mahtang grin sana kun? nga nna myit ru shajang ma ai.
Rai ti mung, Hp.S.P.L.hpung ginjaw kaba a, du langai hkrat yang du langai bai lung, ngu ai lai masa hte maren laika sara Thakin Nu hpe Bojuk Aung San a shara hta Hp.S.P.L.hpung ginjaw ningbaw hte (wunji juk) lata shalun ma ai. Hp.S.P.L.hpung kaba a galaw gun hpai, daw dan ai lam ni gaw nshut na re ngu ai kam kaba hte Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni mung Bojuk ntsa e kam hpa kam sham ai made Thakin Nu ntsa e ap nawng nna Hp.S.P.L. a hpang e ding yang hkan nang ai. Bojuk Aung San mungdan de ga sadi jaw da ai, laning mi laman shanglawt jaw na, nga ai ga sadi hte maren 1948 ning January shata praw 4 ya shani shanglawt lu ai.
Shanglawt gaw lu sai, mung shawa a akyu galaw na Paliman Rapdaw 2 mung paw pru sai, amyu sha asuya hku nna mung madung asuya hte mungdaw asuya ni nga nna mung paw pru sai. Thakin Nu ningbaw ai Hp.S.P.L.asuya a lit gaw ngut mat sa ni?, garai nngut ai. Mungdan hpe simsa hkra awng dang ai hku uphkang ra nga ai. Galu kaba rawt jat wa hkra hpajang ra nga ai. Shanglawt garai nlu yang nga chyalu upadi dingsa ni, shanglawt a matu ka lajang tawn ai gaw da ai tara upadi ni gaw shanglawt lu ai hpang ta tut hkansa galaw ai shaloi mung shawa a matu htap htuk n htuk, akyu nga n nga, atsawm sha jep sagawn yu ra ai. Jep sagawn nna n htap htuk ai akyu nnga ai upadi ni hpe gram lajang nna akyu nga hkra galaw ra ai. Htap htuk nna akyu nga ai upadi ni hpe matut nna asung jashawn ra ai. Mungdaw langai hte langai, nlaw ai masha amyu langai hte langai, myit dik n dik, machyi ai lam nga nnga, tut e yu nna gram lajang ya ra ai aten shagu, gram lajang ya lu ra ai. Karum ra ai aten shagu karum ya ra ai. Hpa majaw nga yang ahkang aya hkum hkum tsup tsup lu ai amyu sha asuya byin wa sai majaw mung shawa yawng a akyu hpe tut e yu ra ai.
Rai ti mung, Hp.S.P.L. hpung kaba gaw n law ai masha amyu ni, mungdaw ni hpe akyu n jaw nna gram lajang na ra ai upadi ni hpe hpa n sawn ai tawn da ai. Nlaw ai amyu sha ni, bum masha ni hta machyi wa ai lam ni hpe hpa nnawn ya ai. Tsun shaga wa jang mung shan hte a n-gun grai kaba nga ai majaw kadai hpe mung hpa nnawn ai. Nlaw ai amyu sha ni, mung daw ni gaw myit ndik ai lam law htam nga timung, (wunji juk) hpe tsun yu nna hpa laklai ai lam nnga ai jahtum e munghpawm mungdan ngang grin na lam hpe shawng de tawn nhtawm kasu kabrawng ai lam n galaw ai sha zim nga ai.
Thakin Nu ningbaw ai Hp.S.P.L. hpung kaba gaw tinang Hp.S.P.L.hpung masha ni hta machyi ai lam pru wa ai shaloi, tsun shaga wa ai shaloi gaw, upadi langai mi hpe shi lang n-ga bai kahtap bai kahtap di nna Pali man zuphpawng hpawng shagu gram na hpa lit n li dum ma ai. Lam magup gaw Hp.S.P.L. hpung kata e bawng ban dawdan ngut chyalu ni hkrai re majaw wunji hpung hta rai rai, Paliman e rai rai tang ai shaloi, Hp.S.P.L. hpe madi shadaw nga ai n law ai amyu sha ni gaw wunji mi rai rai, amat mi rai rai myit hkrum lawm ra nga ai. Mungdaw ni, n law ai amyu sha ni a ahkyak lam ni hta hpa n sawn ai daram shanhte a ahkyak lam ni hta rai jang gaw kahprup katup rai nna alu chye, abawk chye, saw chye ma ai. Ndai zawn re manghkang shagu hta hpung a ningbaw galaw ai, asuya a (wunji juk) galaw ai wa lit nga htum rai nga ai.
Thakin Nu gaw ga shaga ai lam hta grai ram ai. Myiman grai chye shatsawm ai. Grai tsaw ra na zawn re ai wa re. Kaga wa na myit n dik ai lam ni hpe myiman sumsai hte shingma masawp ya, dang kang ahpuk ya di nna shazim kau ya lu ai atsam marai rawng la ai. Thakin Nu hte bungli galaw ai lam hta ahkying she htum mat nna manghkang ni a mabyin lam majing hpe nhtai kau lu rai tim shi ra ai hku byin hkra gaw hpa jang lu ai atsam nga nga ai.